Tattvavalokan Samiksha

SR No.: 005882
Original Sutra Author: N/A
Author: Abhayshekharsuri
Publisher: Kantilal Chhaganlal
Total Pages: 238
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 15 MB

Page 110

અર્થ-કામ માટે શું કરવું? ધર્મ જ]
[ ૮૯ ટાંક્યો છે. એના પરથી તમે એવી કલ્પના કરી કે આ સાક્ષીશ્લોકમાં તો બાહુબલિજીએ એક વર્ષ સુધી ત્રણેય ઋતુનાં કષ્ટ સહન કરવાં પડ્યાં એવું જણાવ્યું છે, જેનુકસાનરૂપ છે... માટે વૃત્તિકારનો અભિપ્રાય,આ દષ્ટાંત આપ્યું છે તેના પરથી એવો હોવો જણાય છે કે તેઓશ્રીએ “હઠથી કરેલા ધર્મથી નુકસાન થાય એવું જણાવવું છે. બાહુબલિજીને હઠથી ઘર્મ કરવા બદલ મહાલાભ થયો, એવું તો આ સાક્ષીશ્લોક પરથી નીકળતું જ નથી” આ તમારી કલ્પના છે. હવે તમારી આ કલ્પનામાં ક્યાં ભૂલ થાય છે તે જોઈએ.
બાહુબલિજીનું દષ્ટાંત હઠથી કરાયેલા ઘર્મ અંગે છે.
“મારી ઉપાડેલી આ મુઠ્ઠીને ખાલી તો ન જ જવા દઉં,આવી હઠના કારણે તેઓ ચારિત્રધર્મ પામ્યા. આમ હઠથી ચારિત્રધર્મ પામ્યા તો એના ફળરૂપે કેવલજ્ઞાન અને મોક્ષરૂપ મહાફળ પણ તેઓ પામ્યા જ છે. માટે હઠથી કરેલા ધર્મથી નુકસાન થયું એવી વાત તો ઊભી રહેતી જ નથી.
- હવે તેઓએ એક વર્ષ સુધી જે કષ્ટ સહન કર્યા કરવું પડ્યું અને કેવલ જ્ઞાન અટકી રહ્યું, તે ધર્મના કારણે તો નહિ, હઠના કારણે પણ નહિ;કિંતુ મદ := અભિમાનના કારણે... અને અભિમાનથી ધર્મ કરવાના અધિકારમાં તો આગળ દશાર્ણભદ્ર રાજાનું દૃષ્ટાંત આપેલ છે. માટે અહંકારથી થયેલ નુકસાન દેખાડવાનો તો અહીં કોઈ અભિપ્રાય છે જ નહિ. તેથી નક્કી થાય છે કે મહાનુકસાન થયું એવું દેખાડવા માટે આ સાક્ષીશ્લોક ટાંકવામાં આવ્યો નથી. માટે હઠથી કરાયેલા ધર્મથી બાહુબલિજીને મહાલાભ થયો એ વાત નિશંકપણે કહી શકાય છે અને તેથી જ એમાં દષ્ટાંતની કોઈ અસંગતિ રહેતી નથી. :' - પ્રશ્ન : પણ, બાહુબલિજીને લાભ થયો એવું દેખાડવાનો જ છે વૃત્તિકારનો આશય હોય, તો તેઓએ આવાં કષ્ટો સહન કરવાં પડયાં' એવું જણાવનારો શ્લોક સાક્ષી તરીકે જે ટાંક્યો છે તે અસંગત નહિ બને?
ઉત્તર: ના, એ અસંગત નહિ બને... કેમ કે જ્યાં બે વાતો પ્રસ્તુત હોય, ત્યાં સાક્ષી તરીકે અપાયેલ આ પાઠ માત્ર પ્રથમ વાત અંગે જ હોય, બીજી વાત અંગે ન હોય એવું પણ શાસ્ત્રકારોને માન્ય છે. જુઓ, પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજી મહારાજા ધર્મપરીક્ષા ગ્રંથમાં ફરમાવી રહ્યા છે કે બે વાતોના પ્રતિપાદનના १. संमतिप्रदर्शनं त्वर्थद्वयाभिधानप्रक्रमेऽप्येकार्थापुरस्कारेणापि सम्भवति ।