________________
467
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
જ ઇચ્છે છે. અસ્થિરતા એને ગમતી નથી. માટે જ ગીતામાં જણાવ્યું છે કે જે ધ્રુવ (સ્થિર)ને છોડીને અધ્રુવ (અસ્થિર) પાછળ દોડે છે, તે પોતાના ધ્રુવ તત્ત્વને તો ગુમાવી દે છે, પણ જેની પાછળ દોડે છે તે અધુવ હોવાથી, એને પણ ઘડીક મેળવીને ગુમાવી દે છે. હાલત ધોબીના કૂતરા જેવી થાય છે. એ નથી રહેતો ઘરનો કે નથી રહેતો ઘાટનો. બાવાના બેય બગડ્યા જેવી દશાને પામે છે.
___ यो ध्रुवाणि परित्यज्य अध्रुवं परिषेवते। .
ध्रुवाणि तस्य नश्यन्ति अध्रुवं नष्टमेव च ।। પુરાણોમાં જણાવ્યા મુજબ લક્ષ્મીનું વાહન આમ તો ઉલ્લ (ઉલુક) એટલે કે ઘુવડ છે. જે પાપની લક્ષ્મી હોય છે તે કાળી હોય છે અને કાળી અમાસની રાતે ઉલ્લ ઉપર બેસીને આવે છે. એને દોલત કહેવાય છે. કારણ કે તે આવતાં, પાછળથી લાત મારતી આવે છે. એટલે લક્ષ્મીનંદન છાતી કાઢીને ચાલે છે, લક્ષ્મીઘેલો બની જાય છે. એ લક્ષ્મી જતી વખતે, આગળ છાતીમાં લાત મારતી જાય છે, જેથી તે લક્ષ્મીહીન, કમરથી બેવડ વળી જઈ બાપડો-રાંકડો થઈ જાય છે. ''
આવી ઘુવડ પર બેસીને આવેલી લક્ષ્મી, ઘણુંખરું રાત્રિના અંધકારના સમયે, અમાસની રાતે આવનારી હોય છે અને અંધકારમાં લઈ જનારી હોય છે. કારણ એ છે કે ઉલુક-ઘુવડ રાતે જ જોનાર, નિશાચર છે. છતાંય એવી લક્ષ્મી પણ, સદ્ગુરૂના નિમિત્તને પામીને પરોપકારાદિ પુણ્યના માર્ગે વપરાય છે, તો તે લક્ષ્મી, મહાલક્ષ્મી બની જાય છે કે જે મહાલક્ષ્મી કમલાસની છે. એ પરોપકારાદિ પુણ્યના માર્ગે વળાવેલી લક્ષ્મી, કમલ ઉપર બેસીને, કમલાસની બનીને, ભાગ્યલક્ષ્મી થઈને ફરી પાછી આવે છે. એ ભાગ્યલક્ષ્મી, શ્રીદેવીનું એટલે કે કેવલ્ય લક્ષ્મીનું પ્રદાન કરનાર બને
સદ્ગતિ-દુર્ગતિનું મૂળ શુભાશુભ ભાવ છે. મોક્ષનું મૂળ શુદ્ધ ભાવ છે.
