________________
459
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
સાધના દ્વારા, પરમાત્મ-તત્ત્વને અનુભવ્યું હોય છે. એટલે તેઓ પરમાત્મભાવની જેમ જેમ સમીપ જતાં જાય છે, તેમ તેમ પરમાત્મા પ્રતિ તેમનો અહોભાવ તીવ્ર, તીવ્રતર અને તીવ્રતમ બનતો જાય છે. પછી ભક્તિ એવી જામતી જાય છે કે, પરમાત્મ-ભાવના રંગે રંગાયેલ, ભક્ત હૃદયમાંથી ભક્તિના વહેણ વહે છે. શાબ્દિક ભક્તિ હવે હાર્દિક બને છે, તેથી આંખો ભીંજાય છે અને હૃદય ગદ્ગદિત થાય છે.
જ્ઞાનમાંથી વિકારો નીકળી જતાં, ચિંતન અને ધ્યાન થાય છે અને ચિંતન ને ધ્યાનમાંથી શુક્લધ્યાનમાં આરોહણ થતું હોય છે, જેનું ફળ પાછું જ્ઞાન એટલે કે કેવળજ્ઞાનનું પ્રાગટ્ય છે.
પરંતુ જ્યાં સુધી સદ્ગુરૂની સાક્ષાત્ નિશ્રામાં, વિષય-કષાય.ઉપર જય મેળવવાપૂર્વક, પ્રભુભક્તિ દ્વારા, દર્શનમોહનીય કર્મનો ક્ષયોપશમ થતો નથી, ત્યાં સુધી માત્ર આત્મચિન્તનથી, ચિત્ત કેવળ કલ્પનાના પ્રવાહમાં વહેતું રહે છે, પણ ચિત્તની શુદ્ધિ થતી નથી અને જ્ઞાનનિષ્ઠ થવાતું નથી. બલ્ક ચિંતક સંદેહ, શુષ્કતા, જ્ઞાનમદ, આદિ દોષોનો ભોગ બની, સ્વચ્છંદી બની જાય છે. સજીવનમૂર્તિ એટલે કે પ્રત્યક્ષ જ્ઞાની, ગીતાર્થ, સદ્ગુરુની કૃપા વિના-અનુગ્રહ વિના દોષ મુક્ત થવું શક્ય બનતું નથી. એથી જ જિનાગમો, “આણાએ ધમ્મો” સૂત્ર ઉપર ભાર આપી, આજ્ઞાપાલનને ધર્મ જણાવે છે. કારણ કે સ્વરૂપનિષ્ઠ એવા સદ્ગુરુના મુખેથી સાધ્ય, સાધન, સાધકની યોગ્યતા અને તે મુજબની ભૂમિકાને અનુરૂપ સાધનાના રહસ્યો સમજ્યા વિના આત્મ-સાક્ષાત્કારની સાધનામાં પ્રવેશ થતો નથી.
પ્રત્યક્ષ સદ્ગુરુ સમ નહિ, પરોક્ષ જિન ઉપકાર; એવો લક્ષ થયા વિના, ઊગે ન આત્મવિચાર. *
બુદ્ધિની ટચુકડી ફૂટપટ્ટીથી કેવળજ્ઞાનનો મહાસાગર માપ્યો મપાય એમ નથી અને બુદ્ધિની ટુકડી યમયીથી કેવળજ્ઞાનનો મહાસાગર ઉલેચ્યો ઉલેયાય એમ નથી.
