________________
શ્રી મુનિસુવ્રત સ્વામીજી 834
ચિંતા થઇ કે મરીને ક્યાં જશે ? તેથી કોઇ પણ રીતે તેનું હિત થાય એમ માનીને બાપે ઘરમાં પેસવાનું જે બારણું હતું તે નીચું કરાવ્યું. બારણાની ઉપર ભગવાનની મૂર્તિ જડાવી કે જેથી અનિચ્છાએ પણ તેના દર્શન થાય અને નમીને જાય. આમ કરતાં કરતાં તે છોકરો મરીને સ્વયંભૂરમણ સમુદ્રમાં માછલું થયો. ત્યાં પરમાત્માની મૂર્તિના આકારવાળા માછલાને જોતાં જાતિસ્મરણ જ્ઞાન પામ્યો. પૂર્વભવ યાદ આવ્યો. ખૂબ પશ્ચાતાપ થયો. બાપનો ઉપકાર યાદ આવ્યો અને અંતે પશ્ચાતાપની ધારા તીવ્ર થતાં તે ગ્રંથિભેદ કરીને સમ્યગ્ દર્શન પામ્યો.
ક્ષુદ્ર વિકલ્પોમાં રોકાવું, તે આત્માને આવરણ કરવા બરાબર છે. અવિવેક છે. તેના કરતાં તત્ત્વનો નિર્ણય કરી, સમ્યક્ તત્ત્વ શ્રદ્ધાન કેળવી સંસાર પ્રત્યે તીવ્ર ઉદાસીનતા કેળવવા યોગ્ય છે અને કોઇ પણ સંયોગોમાં સમતા-સમાધિ ટકાવવા દ્વારા મનુષ્ય ભવ સફળ કરી લેવા જેવો છે. પોતાના જીવને અનંત પરિભ્રમણ થઇ રહ્યું છે, તેનું ચિંતવન થવું જોઇએ . અને તે પરિભ્રમણ કેમ મટે ? એની ઝૂરણા થયા વિના માર્ગનું તો નહિ પણ માર્ગની દિશાનું પણ અલ્પાંશે ભાન થતું નથી.
આત્મજ્ઞાની પુરુષની આત્મજ્ઞાની રૂપે-સત્ પુરુષ રૂપે ઓળખાણ થવી અને તે રૂપે શ્રદ્ધાન થવું, એ પહેલું સમકિત છે. તેના માધ્યમે આત્માના સત્ સ્વરૂપની ઓળખાણ અને શ્રદ્ધાન તે બીજું સમકિત છે. આ બીજજ્ઞાન છે અને એમાંથી અંતે પરમાર્થ નિર્વિકલ્પ રૂપ નિશ્ચય સમ્યગદર્શન પ્રગટ થાય છે.
આત્મા નામના પદાર્થને તીર્થંકર પરમાત્માએ જેવો કહ્યો છે, તે પદાર્થની તે જ સ્વરૂપે પ્રતીતિ થાય, તે જ પરિણામે આત્મા સાક્ષાત્ ભાસે ત્યારે તેને પરમાર્થ સમ્યકત્વ છે, એવો શ્રી તીર્થંકરનો અભિપ્રાય
આત્મા + જ્ઞાન + સાવરણતા = મતિજ્ઞાન
