________________
શ્રી મુનિસુવ્રત સ્વામીજી, 822
સ્વરૂપમાં લીન માનનારા, નીચે જણાવેલી બાબતોનો વિચાર કરતાં લાગતા નથી-કે કારણ વિના કાર્ય હોતું નથી. જો એકાંતે આત્માને નિત્ય અને સ્વરૂપમાં લીન માનશો તો, અર્થાત્ પર્યાયથી આત્માને પલટાતો નહિ માનો તો શુભાશુભ કર્મોનું કર્તાપણું અને ભોક્તાપણું તે આત્માને ઘટી શકશે નહિ. આત્મા પ્રત્યક્ષપણે કર્મફળ તો ભોગવી રહ્યો છે એટલે જો કાંઇપણ કર્યા વગર શુભ કે અશુભ કર્મફળ ભોગવે તો તેને અકૃત આગમ દૂષણ કહેવાય અર્થાત્ કાંઈપણ કર્યા વિના એટલે બીજારોપણ વિના જ ફળ ભોગવવાપણું આવ્યું.
વળી સંસારમાં ઘણાં મનુષ્યો વ્રત, નિયમ, તપ, જપ, પરોપકાર વગેરે શુભ કાર્યો તેમજ હિંસા, જુઠ, ચોરી વગેરે અશુભ કાર્યો પણ કરતા દેખાય છે. હવે જો આત્માને એકાંતે એકજ સ્વભાવવાળો નિત્ય માનશો, તો તે કૃત્યોનું ફળ તે ભોગવી શકશે નહીં. દા.ત. અશાતાવેદનીય કર્મ ઉદયમાં આવતાં શરીર પૂર્વે નીરોગી હતું તે રોગિષ્ટ થઈ જાય, પહેલાં થોડી શાંતિ હતી તે અશાતા ઉદયમાં આવતાં અશાંત થઈ જાય, આર્તધ્યાનમાં ચડી જાય. આ બધું પરિવર્તન એકાંત નિત્ય આત્મા માનવામાં ઘટી શકતું નથી. એટલે કૃત વિનાશ દોષ આવ્યો. કરેલું નિષ્ફળ થયું. આવા બંને દૂષણો એકાંત નિત્ય પક્ષમાં આવે છે, જે તેને મતિહીન એવા એકાંત નિત્ય વાદીઓ નજરે જોઈ શકતા નથી. “નવિ દેખે મતિ હણો” આવો શબ્દ પ્રયોગ યોગીવર્ય પૂ. આનંદઘનજીએ એકાંતવાદી માટે કર્યો છે. - હવે એકાંત અનિત્ય પક્ષમાં પણ બંધ-મોક્ષ, સુખ-દુઃખ ઘટતા નથી તેને યોગીરાજ બતાવે છે.
સૌગત મત રાગી કહે વાદી, ક્ષણિક એ આતમ જાણો, બંધ, મોક્ષ, સુખ, દુઃખ નવિ ઘટે, એક વિચાર મન આણો. મુનિસુવત.૫
* જીવ પોતે પોતામાં સચ્ચિદાનંદ બુદ્ધિ સ્થાપે અને પર એવાં પગલદ્રવ્યમાં સચ્ચિદાનંદ બુદ્ધિ ન કરે, તો સકામનિર્જરી કરી શકે.
