________________
શ્રી અરનાથજી
742
અનુભવાય પણ તૃપ્તિ તો સાધ્યથી અભેદ થવામાં જ છે.
આની સામે કોઈ આપત્તિ આપે કે મમ્મણને તો સાધનભૂત એવા ધનસંગ્રહમાં તૃપ્તિ હતી ને ? તો એનો જવાબ એ છે કે તેને મન ધનસંગ્રહ એ જ સાધ્ય હતું તેથી તે ઓછું થતાં તેને દુઃખ થાય એ સ્વાભાવિક છે, અંતે તો સાધ્યની અભેદતા જ આવીને ઊભી રહી. એ સાધન, પર સાધન હતું, તેથી એ સાધન વડે જે પ્રાપ્તિ હતી તે પણ પરની હતી, જેની સાથે સ્થાયી અભેદતા થતી નથી, તેથી જે તૃપ્તિ થાય છે તે અસ્થાયી હોય છે. અધ્યાત્મમાં જે અભેદ થવાનું છે તે તત્ત્વ સ્વ છે અને સ્વની સાથેની અભેદતા સ્થાયી હોય માટે ત્યાં સંતૃપ્તતા-પૂર્ણકામ હોય.
ધર્મમાર્ગમાં પણ પ્રતિક્ષણે જીવે મન, વચન, કાયાના યોગને દ્રવ્યથી તથા ભાવથી સ્વગુણ રમણતામાં અરાગી-દ્વેષીપણે પ્રવર્તાવવાના છે તે જ આત્મસમાધિ છે. .
(શુદ્ધનય થાપનાં સેવતાં, નવિ રહે દુવિધા સાથ રે) ૧) શુદ્ધનયના અનુસારે આત્મતત્ત્વને ચિંતવવામાં આવે તો રાગથી જુદા પડેલા જ્ઞાનવડે આત્માનો અનુભવ થાય છે. રાગથી ભિન્ન જ્ઞાનલક્ષણસ્વરૂપ આત્મા છે એવો દૃઢ નિશ્ચય કરીને ભેદજ્ઞાન વડે આત્માનો અનુભવ કરવો તે સંવર ધર્મ છે. રાગની ધારાથી તદ્દન જુદી એવી પવિત્ર જ્ઞાનધારા વડે જે સતત આત્માને અનુભવે છે, તે શુદ્ધ જ્ઞાન-આનંદ સ્વરૂપ મોક્ષને પામે છે.
જ્ઞાન અને ધ્યાન એ આત્માના સ્વરૂપની પ્રાપ્તિ માટેની વિધેયાત્મક અંતરક્રિયા છે.
-
૨) જેમ પર્વત ઉપર વીજળી પડી અને બે કટકા થયા પછી તે સંધાય નહિ તેમ નિર્વિકલ્પ અનુભવરૂપી વીજળી પડવાથી રાગ અને જ્ઞાનની એકતા તૂટીને બે કટકા થયા તે ફરીથી એક થાય નહિ. ભેદજ્ઞાન
