________________
શ્રી કુંથુનાથજી ,
650
આગમોના ઊંડા અભ્યાસી, ચૌદ પૂર્વ જેણે કંઠસ્થ કર્યા છે તેવા, પણ હજી જેને પચાવી શક્યા નથી એવા, શ્રી સ્થૂલભદ્રસૂરિ કે જે ૧૦ પૂર્વ ભણ્યા હતા અને ચાર પૂર્વ ભણવાના બાકી હતા, તેમને પણ જ્ઞાન પચ્યું નહોતું, તેથી પોતાની બહેનો આગળ સિંહનું રૂપ વિકુવ્યું હતું. આવા આગમધર જ્ઞાનીના અંકુશમાં પણ મન રહેતું નથી. મનને કોઈના અંકુશમાં રહેવું ગમતું નથી. અને બળાત્કારે હઠયોગના પ્રયોગથી જો મનને અંકુશમાં લેવા જાઉં તો તે સર્પની જેમ વક્રગતિને ધારણ કરે છે. દાતરડા કે કૂતરાની પૂંછડી જેવું વાંકુને વાંકુ રહે છે.
વિવેચનઃ ભલભલા આગમધર જ્ઞાનીઓ પણ મનને વશ કરી શક્યા નથી. મનની ચંચળતાને વશ થઈ પ્રમાદી બનીને પૂર્વધરો પણ આજે અનંતા નિગોદમાં ગયા છે. નેમીનાથ પ્રભુના ભાઈ રહનેમિ જેવા સાધુ પુરુષ ચારિત્ર લીધા પછી પણ રાજીમતિને વસ્ત્રરહિત અવસ્થામાં ગુફામાં રહેલ જોઈને ચંચળ પરિણામવાળા બન્યા હતા અને ભોગની માંગણી કરતા પણ લજ્જા પામ્યા નહોતા. તે જ રીતે સિંહની ગુફા પાસે ચાર ચાર મહિના સુધીના ચોવિહારા ઉપવાસ કરીને સિંહને પણ જેણે શાંત કરેલ તે સિંહ ગુફાવાસી મુનિ, કોશા વેશ્યાના એક જ વારના દર્શને પતિત પરિણામી બની ભોગની માંગણી કરી, ચારિત્રને મૂકવા તૈયાર થયા હતા. આ અંગે આકુમાર, નંદિષેણ મુનિ તથા અષાઢાભૂતિના કથાનક પણ વિચારી જવા જેવા છે. આ મન જ્યાં સુધી વિપરીત નિમિત્તો ન મળે ત્યાં સુધી જ સીધું ચાલતું દેખાય છે પણ જ્યાં વિપરીત નિમિત્ત મળે પછી તરત જ તેની અસલ જાત છતી કરે છે. જેને ચોર્યાસીના ચક્કરના ગમનાગમનમાં જ રાજીપો છે, તેને આગમ સમસ્તની ગમ હોય, તો પણ તેના આવા ચોરાસીના આવાગમન-આંટાફેરાને દુષ્ટ મન અટકાવી શકતું નથી.
કેવળીભગવંતને મરણ પણ અમર રૂપ છે અને છ સ્થજીવને જન્મ પણ મરણ રૂ૫ છે.
