________________
શ્રી કુંથુનાથજી
648
એ જો ગુરુગમથી અહંતાની આગ અને મમતાની બેડીથી મુક્ત થઇને આવતા અને જતા શ્વાસ પર ચોકી પહેરો રાખતો થાય, તો નિશ્ચયના મહેલ-સ્વરૂપ વિલાસના પહેરગીરથી પરિચીત થતાં એની મહેરબાની થઈ જાય, તો એ સ્વરૂપ મહેલના આતમરાજ સાથે મુલાકાત થઈ જાય તેમ છે.
આત્મા અનંત શક્તિનો માલિક છે, સ્વરૂપે પરમાત્મા છે અને તેનું પર્યાયમાં પ્રગટીકરણ કરવા આ જન્મમાં આવ્યો છે એવું તેને ભાન નથી. તેથી તે સોનાની જાળને પાણીમાં નાખવાની ભૂલ કરે છે. પોતાના સ્વરૂપને ભૂલીને એણે જે કાંઇ કર્યું તેમાં તેને અનંત દુઃખની પરંપરા અનુભવી છે. હજુ પણ જો તે નહિ જાગે તો બીજા અનંતકાળ દુ:ખ ભોગવવા પડશે. અજ્ઞાનીના લલાટે દુઃખ-દુઃખ ને દુઃખ જ છે એ વાત ભૂલવા જેવી નથી. અજ્ઞાની મનને આધીન બનીને જીવે છે. એ કર્મના ઉદય સામે ઝૂકી જાય છે. પ્રતિકૂળતામાં તે સત્વ ગુમાવી બેસે છે. ખોટી વિચારણામાં ચડેલું મન શત્રુનું કામ કરે છે. એ જ મન જો ધર્મધ્યાનમાં જોડાય તો મિત્રનું કામ કરે છે: મન એ તલવાર જેવું છે. વાપરતા આવડે તો રક્ષક અને ઉત્કર્ષક બને. જો વાપરતા નહિ આવડે તો તે મારક અને પાતક બને.
મન જીવને વિકલ્પોના રવાડે ચડાવે છે ત્યારે તેનામાં જીવભાવ હોય છે અને નિર્વિકલ્પ દશામાં બ્રહ્મભાવ રહે છે. વિચારવાની શક્તિ મળી છે એવા મને વિચારક થઈ આત્માનો વિચાર કરી આત્માના વીતરાગપૂર્ણકામ સ્વરૂપને લક્ષ્યમાં લઈ નિરીહ એટલે કે ઇચ્છારહિત વીતરાગ થવું જોઈએ. એમ થતાં વીતરાગ બનેલો આત્મા નિર્વિકલ્પ થશે અને ઉપયોગવંત બની જશે. પછી વિચારવાની જરૂર રહેશે નહિ. બધું સ્વયં આપોઆપ દેખાઇ જશે અને જણાઈ જશે. વિચાર્યા વિના વિચારણીય જ્ઞાન અને
આત્મચિંતા કરે તે સમ્યગ્દષ્ટિ, તન મનની ચિંતા કરે તે મિથ્યાદષ્ટિ.
