________________
શ્રી ધર્મનાથજી
542
હૃદયમાં રહેલું છે; એવું હૃદય એ આપણા જીવનના ચઢાણો દ્વારા પામવાનું ગુરુ શિખર છે. જે હૃદયમાં પરમાત્મા પ્રગટ થયા છે, એવા હૃદય સાથે આપણે અનુસંધાન પામવાનું છે અને તે હૃદય દ્વારા પામવાનું છે. આ કર્મ મન-બુદ્ધિ-ચિત્ત કે અહંકારથી પામી શકાતું નથી. પરંતુ આપણી પાસે જે હૃદય છે, એ હૃદયના સર્વભાવ પ્રગટ આત્મતત્ત્વવાળા વિદ્યમાન જ્ઞાનીપુરુષના હૃદય સાથે જોડવાના છે. તે માટે તે જ્ઞાની પુરુષના ચરણમાં અહોભાવે નમવા દ્વારા મન-બુદ્ધિ-ચિત્ત-અહંકારનું સમર્પણ કરવાનું હોય છે. અર્થાત્ અંતઃકરણથી સમર્પિત થઇ જવાનું છે.
અહંકાર પોતે જ સ્વરૂપના અજ્ઞાનથી બંધાયેલો છે, વળી પોતે બંધાયેલો છે, એવી પણ એને ખબર નથી; એથી જે બંધાયેલો છે તે પોતાને કેવી રીતે છોડાવી શકે? કોઇ એક ખંડમાં બધાજ બંધાયેલા જીવો હોય, પોતાની જ ભીંસથી પોતે અકળાતા હોય, તે બીજાને કેવી રીતે છોડાવી શકે? આપણે ત્યાંના અનેક ઉપદેશકો, વિદ્વાનો, પ્રચારકો, કથાકારો બંધાયેલા જીવોને સાંત્વન આપી શકે પણ છોડાવી શકે નહિ કેમકે તેઓ પોતે જ બંધાયેલા છે.
હવે આવા ખંડમાં બે હાથ હલાવતો, કોઈ મુક્ત વિહાર કરતો દેખાય તો આપણને આશ્ચર્ય થાય. એનો પ્રેમ-એની કરૂણા આપણને પ્રેરણા આપે અને આપણે જો એને પ્રેમભાવે કહીએ કે “મને આપના જેવું મુક્તત્વ આપોને !”
એટલે એ આપણા બંધનના મૂળમાં રહેલી કારણગાંઠ પર કાપો મૂકી દે. ધીમે ધીમે આપણા ધ્યેયલક્ષી અને ભાવનાત્મક પુરુષાર્થથી આપણા બંધન શિથિલ થતાં અનુભવીએ. આવું કોના દ્વારા થઈ શકે?
જે કદિ પર હોય નહિ અને અનંતકાળે પણ જે કદિ પર બને નહિ તેને ‘સ્વ' કહેવાય.
