________________
517
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
શબ્દાર્થઃ ઉસૂત્ર = સૂત્રનું ઉત્થાપન કરનારું-સૂત્રથી ઊલટું સૂત્રથી વિપરીત. જિસ્યો = જેવો-સરખો.
જગસૂત્ર=જગ માન્ય પ્રમાણભૂત આગમ (શાસ્ત્ર) સૂત્ર-આગમ શાસ્ત્રો એ વીતરાગ, સર્વજ્ઞ પ્રણીત છે, તેથી તેની વિરુદ્ધ સંભાષણ કરવા જેવો, કોઈ અધર્મ-પાપ નથી અને મૂળ આગમસૂત્રને સુસંગત થાય તે રીતે, સંભાષણ કરવા જેવો કોઈ ધર્મ નથી. .
જે ભવ્યાત્મા, આગમસૂત્રને પ્રામાણિક રહીને, સૂત્રમાં કહ્યા અનુસાર ક્રિયા કરતો હોય તેના ચારિત્રને શુદ્ધ જાણવું. શુદ્ધ ચારિત્રની પરખ આગમસૂત્રને સુસંગત ક્રિયા છે.
લક્ષ્યાર્થ-વિવેચનઃ વીતરાગ થયા પછી, કેવળજ્ઞાન પ્રાગટ્યની સાથે, તીર્થકર નામકર્મના વિપાકોદયને અનુસરીને, એ વીતરાગ-સર્વજ્ઞતીર્થકર ભગવંતે, ભવ્યાત્માઓના પરમાત્મસ્વરૂપને પ્રગટ કરવા માટે, જે આત્મધર્મની સ્થાપના-પ્રરૂપણા કરી, સિદ્ધાંતો આપ્યા, તેને ગણધર ભગવંતોએ, ત્રિપદીના ગ્રહણપૂર્વક, સૂત્રમાં ગૂંથી લઈને સૂત્રબદ્ધ કર્યા. સંતતિયોગથી ચાલ્યા આવતાં એ હૃદયસ્થ-કંઠસ્થ સૂત્રોને, પડતાકાળને અનુલક્ષી, પૂર્વાચાર્યોએ ગ્રંથસ્થ કરી, આગમગ્રંથોરૂપે આપણા સુધી પહોંચાડ્યા. એવા એ વીતરાગ, સર્વજ્ઞ, શ્રી તીર્થંકર પરમાત્માએ આપેલાં સિદ્ધાંતસૂત્રોનું ઉત્થાપન થાય, તેવું સૂત્રવિરુદ્ધનું સંભાષણ, એ ઉત્સત્ર ભાષણ છે – ઉત્સુત્ર પ્રરૂપણા છે. એ સિદ્ધાંત વિરુદ્ધની સિંદ્ધાંતથી અસંગત. વાતો છે. એવું ઉત્સુત્ર સંભાષણ કરનારની, પોતાની સમજ ઊલટી સમજ છે. એને સાચી સમ્ય સમજણ થાય નહિ ત્યાં સુધી, મૌન ધારણ કરવું ઉચિત છે. તીર્થકર ભગવંતે પણ, વીતરાગ સર્વજ્ઞ થયા પછી જ, ધર્મની સ્થાપના કરી છે અને તે વીતરાગ બનવા માટે જ કરી છે. મિથ્યા
રૌદ્રધ્યાન એટલે નરકગમનભાવમાં વિયરવું.
