________________
પૂજ્ય શ્રી અંબાલાલભાઈ
ભીતરની દિશા
સંતો ભલામણ કરે છે કે તે સાધક! તું કાચબાની જેમ તારી ઇન્દ્રિયોને ભીતર સંકોચી લે અર્થાત્ ઇન્દ્રિયો દ્વારા પ્રવર્તતા ઉપયોગને હવે ભીતરમાં જોડ, ઘર તરફ પાછો વાળ. ઇન્દ્રિય દ્વારા ઉપયોગ બહાર ભટકે છે. તેને ભીતર વાળ. જેમ વસ્તુ પૂર્વમાં હોય તો પશ્ચિમમાં જવાથી તેની પ્રાપ્તિ થઈ શકે નહીં; તેમ વસ્તુ ભીતર હોય તો બહાર જવાથી તે મળી શકે નહીં. તેથી ઉપયોગને ભીતર વાળ તો અમૂલ્ય વસ્તુની પ્રાપ્તિ થશે.
લોકો કહે છે દિશાઓ દસ છે. વાસ્તવમાં દિશાઓ અગિયાર છે અને સાચી દિશા આ અગિયારમી છે. પરંતુ માત્ર બહાર જવાનું થતું હોવાથી - એ જ અભ્યાસ, એ જ ટેવ પડ્યાં હોવાથી - ભીતર જવાની દિશાનું વિસ્મરણ થઈ ગયું છે. દશે દિશાઓમાં ભટકવાનું બંધ કરી જ્યારે જીવ આ અગિયારમી દિશામાં ચાલવા લાગે છે ત્યારે તેને સત્સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે.
પૃથ્વી ટકે છે પુરુષો થકી
આ સંબંધમાં કાચબાનું દૃષ્ટાંત એકદમ યોગ્ય છે. બીજા કોઈ પશુની આવી ક્ષમતા નથી - સંકોચાઈને પોતાને સુરક્ષિત કરવાની. હિંદુ પુરાણોમાં લખ્યું છે કે પૃથ્વી કાચબા - ઉપર ટકી છે. ઉપલક દૃષ્ટિએ જુઓ તો હસવું આવે પણ
૧૬૧
