________________
પૂજ્ય શ્રી લલ્લુજી મુનિ
તે શ્રવણમાં જ અટકી જાય છે તો કોઈ તેનાથી થોડો ઔગળ વધી માનસિક ક્રિયા સુધી પહોંચે છે અર્થાત્ તે ચિંતન-મનન સુધી પહોંચે છે પણ પછી ત્યાં જ અટકી જાય છે. શબ્દનું અર્થઘટન, તેનો અર્થવિસ્તાર એ બધું સારું છે પણ ત્યાં જ અટકી રહેવાય તો ધ્યેયની પ્રાપ્તિ નહીં થાય. ‘જળ’ શબ્દથી જેમ તૃષા છિપાતી નથી, તેમ ‘મોક્ષ' શબ્દથી મુક્તિનો અનુભવ થતો નથી.
નિદિધ્યાસન
પોતે કંઈક સાંભળે એટલે જીવ એમ સમજવા લાગે છે કે જેનું શ્રવણ થયું, એ મને જણાઈ ગયું છે. પણ સાંભળવું એ જાણવું નથી. એ જ રીતે, વિચારવું એ પણ જાણવું નથી. વિચારવું અને જાણવું એ બન્ને જુદી વાત છે. અનુભવવું એટલે જાણવું. વિચાર એટલે તે સંબંધી વિચારવું, પણ વિચારમાં અનુભવ નથી. અનુભવ થયો તો જ જ્ઞાન થયું, સમજણ થઈ એમ ગણાશે તો જ પ્રયોગાત્મક અભ્યાસનો પુરુષાર્થ ઊપડશે. વાસ્તવમાં વિચાર જ નિર્વિચાર અવસ્થામાં બાધારૂપ છે. ફૂલનો વિચાર જ ફૂલની સુગંધ માણવામાં બાધારૂપ બને છે. જેમ કે, પક્ષી ગાતું હોય અને કોઈ એ ગીત માણવાને બદલે તેના ગીત સંબંધી વિચાર કરતો હોય. ફયો સૂર છે, કંઠ કેવો છે વગે૨ે વિચાર કરવાથી તો એ વિચારની જાળ જ એ ગીતને માણવા નથી દેતી! સુંદર કવિતા હોય પણ તેને માણવાને બદલે કોઈ માત્ર એ વિચારમાં અટકી રહે કે આ કવિતામાં છંદના નિયમો પળાયા
૧૪૧
