________________
પૂજ્ય શ્રી લલ્લુજી મુનિ
સર્વાંગસુંદર અધ્યાત્મગ્રંથ
વિદ્વાનોના મત અનુસાર શ્રી જયદેવે ‘ગીતગોવિંદ' સિવાય બીજું કશું પણ ન લખ્યું હોત તોપણ ‘ગીતગોવિંદ' તેમને મનુષ્યમાંથી દેવ સિદ્ધ કરવા પર્યાપ્ત છે; કવિ કાલિદાસ ‘શાકુંતલ’ લખીને જ અટકી ગયા હોત તોપણ તેમની લેખણીની સુંદરતા જગતને આજે જેવી પ્રતીત છે તેવી જ પ્રતીત કરાવી શક્યા હોત. પરમકૃપાળુદેવના સંબંધમાં પણ એમ કહી શકાય કે તેમણે માત્ર ‘શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર'ની જ રચના કરી હોત તોપણ તે તેમની ઉચ્ચ કવિત્વપ્રતિભા અને ઉન્નત આત્મદશાનો પરિચય આપવા માટે પર્યાપ્ત છે. શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રમાં ગાથાએ ગાથાએ તેમનો દિવ્ય આત્મા પ્રકાશી ઊઠે છે. તેમની વીર્યવંતી ચેતનામાંથી ઉદ્ભવેલા એક જ વચનામૃતને જો સૂક્ષ્મતાથી અવલોકવામાં આવે તો તે આ દશ્યપ્રપંચથી ઉપર વિરાજતા એવા નિજતત્ત્વની ઝાંખી કરાવી શકે તેમ છે.
આમ, શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર એ પરમકૃપાળુદેવની અનન્ય લાક્ષણિક શૈલીથી આલેખાયેલો એક સર્વાંગસુંદર અધ્યાત્મગ્રંથ છે. આ ગ્રંથ સાહિત્યદૃષ્ટિએ તો ઉચ્ચ કક્ષાનો છે જ, તેના કરતાં પણ વિશેષ તે અધ્યાત્મદૃષ્ટિએ અતિ શ્રેષ્ઠ છે. તેમાં પૂર્વાચાર્યોએ ચિંતવેલું તત્ત્વજ્ઞાન સંક્રમે છે. તેમાં નિરૂપાયેલ તત્ત્વ પૂર્વાચાર્યોના ગ્રંથો ઉપર સ્વતંત્ર ભાવે કરાયેલ ઊંડા ચિંતનમાંથી સ્ફુરેલું છે. વિષયની દૃષ્ટિએ આ ગ્રંથ મૌલિક નથી, પણ તેનું નિરૂપણ મૌલિક છે. એમ કહેવું જરા પણ અતિશયોક્તિભર્યું નથી કે શ્રુત અને અનુભવનો સુયોગ
૧૨૯
