________________
મળ્યો બોધ સુખસાજ
પાત્રમાં પડવાના કારણે તેની અભિવ્યક્તિ અનેક બને છે; તેમ સત્ય એ જ, તેની અનુભૂતિ એ જ . પણ સત્યને જાણવાવાળા ભિન્ન ભિન્ન હોવાથી તેની અભિવ્યક્તિ ભિન્ન ભિન, નવી નવી, જુદી જુદી બને છે. તે
સત્ય એક હોવા છતાં તેને જાણવાવાળા અનેક હોય છે તેથી સત્યની અભિવ્યક્તિ અનેક રીતે થઈ છે. સત્યની અભિવ્યક્તિ કોઈએ વૈજ્ઞાનિક રીતે કરી તો કોઈએ ભાવનાત્મક રીતે કરી. કોઈએ ધ્યાનસ્થ થઈને કરી તો કોઈએ નાચીને કરી. કોઈએ મૌનરૂપથી કરી તો કોઈએ શબ્દરૂપથી કરી. કોઈએ સંક્ષિપ્તમાં કરી તો કોઈએ વિસ્તારથી કરી. કોઈએ ગદ્યમાં કરી તો કોઈએ પદ્યમાં કરી.
નિર્ણય કરો, તુલના નહીં
આ ભિન્નતાઓથી જીવ મૂંઝાઈ જાય છે. પ્રથમ તો જીવને સત્ય રુચતું જ નથી. તે સત્યથી દૂર ભાગતો ફરે છે. જ્યારે તે સત્ય તરફ વળે છે, તેનામાં સત્યની રુચિ જાગે છે ત્યારે તે સત્યની વિધવિધ અભિવ્યક્તિઓમાં ગૂંચવાઈ જાય છે. તે મૂંઝાય છે કે આ તમામ અભિવ્યક્તિઓમાંથી કઈ અભિવ્યક્તિ સાચી? વિકાસપથ પર આગળ જતાં કદાચ તેને સમજાઈ પણ જાય કે આ બધી અભિવ્યક્તિ સત્યની જ છે અને તેથી તે સઘળી સાચી જ છે તો તેને એ ગાંડપણ સૂઝે છે કે આમાંથી સર્વશ્રેષ્ઠ કઈ? ભિન્ન ભિન્ન રીતે અભિવ્યક્ત થતાં અનેક રૂપોમાંથી કયું સત્ય શ્રેષ્ઠ છે, કયા જ્ઞાની પુરુષ
૧૦૨
