Page Text
________________
આવા જીવો સંખ્યાત અથવા અસંખ્યાતકાળમાં ફરી વાર સમ્યક્ત્વને પામશે એ નિશ્ચિત હોય છે તેથી તેમના મિથ્યાત્વને સાવિ-સાન્ત કહેવાય.
९४
‘સમ્વોધપ્રર’ માં વિધાન થયું છે કે—
“भव्वाण भिन्नगठीण पुणो भवे जं च साइपज्जंतं”
અર્થ : ભિન્નગ્રંથિક ભવ્યોમાં સાદિ-સાંત મિથ્યાત્વ ઘટી શકે.
♦ ચાર પ્રકારનું મિથ્યાત્વ, બે રીતે ઃ
મિથ્યાત્વના ચાર પ્રકારો બે રીતે થાય છે. પહેલી રીત પ્રસ્તુત છે (૧) મતિભેદ મિથ્યાત્વ, (૨) પૂર્વભુગ્રહ મિથ્યાત્વ, (૩) સંસર્ગ મિથ્યાત્વ, (૪) અભિનિવેશ મિથ્યાત્વ.
ઉપરોક્ત ચાર પ્રકારમાંથી એક પૂર્વવ્યુગ્રહ નામનું મિથ્યાત્વ અનાદિ મિથ્યાષ્ટિને પણ હોઇ શકે અને સમ્યક્ત્વપતિતને પણ હોઇ શકે. જ્યારે શેષ ત્રણે પ્રકારના મિથ્યાત્વ અનાદિ મિથ્યાર્દષ્ટિમાં હોઇ શકતાં નથી. તે સમ્યક્ત્વપતિતમાં જ ઘટે છે.
ઊંડાણથી જોઇએ તો, આ ચારે પ્રકારના મિથ્યાત્વમાં આત્માને મિથ્યાત્વ તરફ ખેંચી જનારાં કારણને મિથ્યાત્વ તરીકે ઓળખવામાં આવ્યું છે. હેતુમાં ફળનો ઉપચાર કરીએ તો આ રીતે મિથ્યાત્વ પ્રાપ્તિના કારણને મિથ્યાત્વ તરીકે ઓળખવામાં બાધ નથી.
આ ચારેયનું સ્વરૂપ નીચે મુજબ છે.
૧. સમ્યગ્દષ્ટિ આત્મા બુદ્ધિભેદ થવાના કારણે જિનાજ્ઞાને ખોટી માની લે છે તેનું ઉલ્લંઘન કરી દે છે ત્યારે મતિભેદ નામનું મિથ્યાત્વ પામે છે. જમાલિ મતિભેદ મિથ્યાત્વને વશ થયાં હતાં અને નિĀવ બન્યાં હતાં. અહીં ‘મતિભેદ' નામનો દોષ મિથ્યાત્વની પ્રાપ્તિનું કારણ બને છે.
૨. કુતર્કનો પક્ષપાત ઉત્પન્ન થયો છે અથવા નય (તર્ક)ના એકાદ અંશનો જ આત્યંતિક આગ્રહ પેદા થયો છે અને એથી જે આત્મા જિનવચનમાં અશ્રદ્ધા કરે છે તેનામાં પૂર્વયુદ્ધહ નામનું મિથ્યાત્વ રહેલું છે. ગોવિન્દ પાઠક આ પૂર્વગ્રહ દોષના કારણે જિનવચનથી દૂર રહ્યાં હતાં. અહીં મિથ્યાત્વની પ્રાપ્તિ અથવા સ્થિતિનું કારણ પૂર્વગ્રહ નામનો દોષ છે. ૩. મિથ્યાત્વીઓના પરિચયના કારણે જેઓ સમ્યક્ત્વથી પતન પામે છે તેમનામાં ત્રીજું સંસર્ગ મિથ્યાત્વ રહેલું છે.
૪. સ્વચ્છંદતાનો અત્યંત આવેશ ઉત્પન્ન થયો છે અને એથી જેઓ શ્રદ્ધાનો નાશ કરી રહ્યાં છે તેમનામાં અભિનિવેશ નામનું મિથ્યાત્વ પ્રગટે છે.
પૂ. પૂર્વાચાર્ય શ્રી દેવગુપ્તસૂરિ મહારાજે ‘નવવપ્રર' માં ઉચ્ચાર્યું છે કે—
'बोधिपताका' टीकया विभूषितं
| SR No. | 005776 |
| Book Title | Samyaktva Rahasya Prakaranam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Siddhasensuri, Hitvardhanvijay |
| Publisher | Kusum Amrut Trust |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 194 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 5 MB |