Samyaktva Rahasya Prakaranam

SR No.: 005776
Original Sutra Author: N/A
Author: Siddhasensuri, Hitvardhanvijay
Publisher: Kusum Amrut Trust
Publication Year: 2010
Total Pages: 194
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 5 MB

Page 80

૪.
અહીં, આવા ગ્રંથિભેદ પામી ગયેલાં અને એ પછી અવિરતિની પ્રબળતાથી ઘેરાયેલાં આત્માઓને તેમજ ગ્રંથિભેદ કરીને ચારિત્ર ધર્મનો સ્વીકાર કરવા સુધી પહોંચી ગયેલાં પરંતુ અવિરતિ કર્મની બલિષ્ઠતાને કારણે ફરી પતિત થયેલાં આત્માઓને ઉપદેશ અપાયો છે. “તમે મૂળગુણોને અને ઉત્તરગુણોને ભલે સ્વીકારી નથી શક્યાં, સ્વીકારીને કદાચ પતન પામ્યાં છો તો પણ કમસે કમ સમ્યક્ત્વને સ્વીકારો. શાસ્ત્રોક્ત રીતે અને દઢતાપૂર્વક સમ્યક્ત્વને આરાધી લો.’ ૫. અંગપ્રવિષ્ટ અને અંગબાહ્ય શ્રુતજ્ઞાન એટલે શાસ્ત્રગ્રંથો. તેને અનુસરીને સમ્યક્ત્વનું સ્વરૂપ નક્કી કરીએ તો કહેવું પડે કે ચારિત્રની લાલસાને જ સમ્યક્ત્વ કહેવાય.
ગ્રંથિભેદ કરી ચૂકેલાં આત્માનું ઉપાદાન એટલું બધું કુટિલ નથી હોતું કે ઉપાદાનની અત્યંત અપાત્રતાના કારણે તેઓ ચારિત્રથી દૂર રહે અથવા સ્વીકારેલાં ચારિત્રનો નાશ કરી દે. આવા આત્માઓ અવિરતિકર્મની પ્રબળતાના કારણે જ પ્રાયઃ ચારિત્ર ધર્મથી દૂર રહે છે અથવા પ્રાપ્ત થયેલાં તે ધર્મથી ભ્રષ્ટ થાય છે.
૬.
ચારિત્રથી પતિત થયેલાંને તેમજ ચારિત્ર નહીં પામી શકેલાંને સમ્યક્ત્વ ધારણ કરવાનો જે ઉપદેશ અપાયો છે તેનું તાત્પર્ય એ છે કે “ચારિત્ર નથી પામી શકતાં તો ચારિત્રની લાલસાને પામો” એવો ઉપદેશ અપાયો છે.
ચાર્જિત્રની લાલસા રૂપ સમ્યક્ત્વને દૃઢ રાખવું હોય તો શંકા, કાંક્ષા, વિચિકિત્સા વગેરે દૂષણોને ત્યાગીને તેને આરાધવું જોઇએ.
પૂ. પૂર્વધર આચાર્ય શ્રી વીરભદ્રગણી ક્ષમાશ્રમણે પણ ‘ભક્તપરિશા’ આગમમાં આ જ પ્રકારની આજ્ઞા આપી છે. જુઓ,
दंसणभट्ठो भट्ठो, न हु भट्ठो होइ चरणपब्भट्ठो ।
दंसणमणुपत्तस्स हु, परिअडणं नत्थि संसारे ॥ ६५ ॥
સારાર્થ : ચારિત્રથી પતિત થયેલો એકાંતે પતિત નથી પરંતુ સમ્યક્ત્વથી પતિત થનારો એકાંતે પતિત છે. સમ્યક્ત્વને ધારણ કરનારો સંસારમાં રખડતો નથી.
* વિષયનિર્દેશિા :
भावानुष्ठानस्य सिद्धावुपादानत्वेन सम्यक्त्वं परममोक्षाङ्गमिति संवदन्नाह—
* ભાવાર્થ :
ભાવ અનુષ્ઠાન મોક્ષની પ્રાપ્તિમાં ઉપાદાનરૂપ બનતું હોવાથી સમ્યક્ત્વ એ મોક્ષનું ૫૨મ અંગ છે એવું પ્રકાશન કરે છે—
सम्यक्त्वरहस्यप्रकरणम्, गाथा-८
७९