Samyaktva Rahasya Prakaranam

SR No.: 005776
Original Sutra Author: N/A
Author: Siddhasensuri, Hitvardhanvijay
Publisher: Kusum Amrut Trust
Publication Year: 2010
Total Pages: 194
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 5 MB

Page 75

૨. જુદી જુદી અપેક્ષાઓને અનુસરીને સમ્યકત્વનાદશ પ્રકારો થાય છે. જેની નામાવલિ પ્રસ્તુત
છેઃ (૧) નિસર્ગરચિસમ્યકત્વ, (૨) ઉપદેશચિસમ્યકત્વ, (૩) આજ્ઞાચિ સમ્યકત્વ, (૪) સૂત્રરૂચિસમ્યત્વ, (૫) બીજરૂચિસમ્યકત્વ, (૬) અભિગમરૂચિસમ્યત્વ, (૭) વિસ્તારરૂચિ સમ્યક્ત્વ, (૮) ક્રિયારૂચિ સમ્યક્ત્વ, (૯) સંક્ષેપરૂચિ સમ્યકત્વ, (૧૦) ધર્મચિ સમ્યકત્વ.
હવે, આ દશ પ્રકારના સમ્યક્ત્વનું સ્વરૂપ રજુ કરવામાં આવે છે. ૧. નિસર્ગરૂચિ સમ્યકત્વ:
ગુરુ વિગેરેનો ઉપદેશ પ્રાપ્ત કર્યા વિના જાતિસ્મરણશાન જેવા સ્વતઃ ઉત્પન્ન નિમિત્ત દ્વારા જીવ, અજીવ, પુણ્ય, પાપ, આશ્રવ, સંવર, નિર્જરા, બંધ અને મોક્ષ. આ નવતત્ત્વોની જે શ્રદ્ધા થાય તેને નિસર્ગ સમ્યકત્વ કહેવાય. નિસર્ગ સમ્યક્ત્વને પામનારો આત્મા કેવલિદષ્ટ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવને નામ,
સ્થાપના, દ્રવ્ય, ભાવ વિગેરે દ્વારા તે જ સત્ય છે, અન્ય નહિ એવી દઢ શ્રદ્ધાથી સ્વીકારે છે. ' નિસર્ગના કારણે પ્રગટેલાં ઉપરોક્ત પરિણામોને નિસર્ગચિ સમ્યકત્વ કહેવાય. ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના “મોક્ષમાર્ગગતિ અધ્યયનમાં ઉલ્લેખ છે કેभूअत्थेणाहिगया, जीवाऽजीवा य पुण्ण-पावं च । सह संमुइआसवसंवरो य, रोएइ उ निसग्गो ॥१७॥ जो जिणदिढे भावे, चउब्विहे सद्दहाइ सयमेव । एमेव नन्नहत्ति अ, निसग्गरुइत्ति नायव्वो ॥१८॥ સારાર્થ : જીવ-અજીવ વિગેરે તત્ત્વોને સ્વતઃ પ્રગટેલાં નિમિત્તથી સ્વીકારવા તેનું નામ નિસર્ગ અને નિસર્ગના કારણે જિનોક્ત તત્ત્વને દ્રવ્ય - ક્ષેત્ર - કાળ - ભાવથી સમગ્રતયા સ્વીકારનારનું જે સમ્યકત્વ તે નિસર્ગચિ સમ્યકત્વ'. ઉપદેશરુચિ સમ્યકત્વ: કેવળી ભગવંતની દેશના સાંભળીને અથવા છબસ્થ ગુરુભગવંતોની દેશના સાંભળીને કેવલીદષ્ટ ભાવો પ્રત્યે જેમને શ્રદ્ધા જાગે છે તેમના સમ્યક્ત્વને ઉપદેશરુચિ સમ્યક્ત્વ કહેવાય. ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના “મોક્ષમાર્ગગતિ’ અધ્યયનમાં લખાયું છે કેएए चेव उ भावे, उवइ8 जो परेण सदहई । छउमत्थेण जिणेण व, उवएसरुइत्ति नायव्वो ॥१९॥ સારાર્થ : કેવળજ્ઞાનીએ કેવળજ્ઞાન વડે જોયેલાં ભાવોને જે કેવળજ્ઞાનીના અથવા અન્ય કોઈ છદ્મસ્થના ઉપદેશથી સ્વીકારે તેનું સમ્યક્ત્વ ‘ઉપદેશરુચિ' કહેવાય.
•
પર સવવ |
૭૪
'बोधिपताका' टीकया विभूषितं