Samyaktva Rahasya Prakaranam

SR No.: 005776
Original Sutra Author: N/A
Author: Siddhasensuri, Hitvardhanvijay
Publisher: Kusum Amrut Trust
Publication Year: 2010
Total Pages: 194
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 5 MB

Page 66

સદ્ગુરુભગવંતની દેશના સાંભળીને શ્રોતાના ચિત્તની શુદ્ધિ થાય, એ દ્વારા તે સમ્યક્ત્વને પામે ત્યારે તે સમ્યક્ત્વને અધિગમ સમ્યક્ત્વ કહેવાય.
‘થોળશાસ્ત્ર’માં કલિકાલસર્વજ્ઞ, શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય ફ૨માવે છે
रूचिः जिनोक्ततत्त्वेषु सम्यक् श्रद्धानमुच्यते ।
जायते तन्निसर्गेण गुरोरधिगमेन वा ॥
સારાર્થ ઃ તત્ત્વની રૂચિને સમ્યક્ત્વ કહેવાય. તે નિસર્ગથી પણ પ્રાપ્ત થાય અને અધિગમથી
પણ પ્રાપ્ત થાય.
♦ ત્રણ, ચાર અને પાંચ પ્રકારનું સમ્યક્ત્વ :
સમ્યક્ત્વના ત્રણ પ્રકારો આ રીતે થાય - (૧) ઔપમિક સમ્યક્ત્વ, (૨) ક્ષાયોપશમિક સમ્યક્ત્વ અને (૩) જ્ઞાયિક સમ્યક્ત્વ. પૂ. પૂર્વાચાર્ય શ્રી હરિભદ્રસૂરિ મહારાજે ‘સમ્યત્વક્ષન્નતિ’ ગ્રંથમાં ત્રણ પ્રકારોની વિવક્ષા આ રીતે કરી છે :
दंसणमिह सम्मत्तं तं पुण तत्तत्थसद्दहरूवं । खइय- खओवसमियं तहोवसमियं च नायव्वं ॥
ચાર પ્રકારો – (૧) ઔપશમિક સમ્યક્ત્વ, (૨) ક્ષાયોપશમિક સમ્યક્ત્વ, (૩) ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ અને (૪) સાસ્વાદન સમ્યક્ત્વ.
પાંચ પ્રકારો – ઉપરના ચાર પ્રકારોમાં એક વેદક નામનો પ્રકાર ઉમેરીએ એટલે સમ્યક્ત્વના પાંચ પ્રકારો થાય.
‘પ્રવચનસારોદ્ધાર’ નામના ગ્રંથમાં પૂ. પૂર્વાચાર્ય શ્રી નેમિચન્દ્રસૂરિ મહારાજે સમ્યક્ત્વના ચાર પ્રકારોનું અને પાંચ પ્રકારોનું વર્ણન કર્યું છે. જેની ગાથાઓ પ્રસ્તુત છે.
खइयाई सासायण सहियं तं चउविहं तु विन्नेयं ।
तं सम्मत्तब्भं से मिच्छत्ताऽपत्तिरूवं तु ॥ ९४७ ॥
वे संजुत्तं पुण एवं चिय पंचहा विणिदिट्टं । सम्मत्तचरिमपोग्गलवेयणकाले तयं होइ ॥ ९४८ ॥
અહીંસમ્યક્ત્વનાત્રણ, ચાર અને પાંચ પ્રકારોમાં સમ્યક્ત્વનાજેપાંચ પ્રકારો ઉપસ્થિત થયાં છે તેનું વિસ્તૃત વર્ણન કરવામાં આવે છે કેમકે આ પાંચ પ્રકારો વધુ અર્થસભર અને મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
- ઔપશમિક સમ્યક્ત્વઃ
મિથ્યાત્વ મોહનીયકર્મના પુદ્ગલોનું દૂરીકરણ કરીને જે સમ્યક્ત્વને પ્રાપ્ત કરવામાં આવે છે તેનું નામ ઉપશમસમ્યક્ત્વ છે.
सम्यक्त्वरहस्यप्रकरणम्, गाथा-६
६५