Samyaktva Rahasya Prakaranam

SR No.: 005776
Original Sutra Author: N/A
Author: Siddhasensuri, Hitvardhanvijay
Publisher: Kusum Amrut Trust
Publication Year: 2010
Total Pages: 194
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 5 MB

Page 58

૩. • દ્રવ્ય-ભાવ સમ્યકત્વ : જેમની પાસે તત્ત્વનું વિશિષ્ટ જ્ઞાન નથી છતાં જિનાજ્ઞા માટે
આંતરિક પ્રીતિ અવશ્ય ઉદ્ભવી છે અને એથી જિનેશ્વરે કહેલાં તત્ત્વોની શ્રદ્ધા થઈ રહી છે; આવી વ્યક્તિનાં સમ્યકત્વને દ્રવ્ય સમ્યક્ત કહેવાય.
જેને તત્ત્વનું વિશિષ્ટ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું છે અને એના માધ્યમે જિનાજ્ઞાની યથાર્થતા સમજાઈ છે, એ પછી જિનાજ્ઞા પ્રત્યે અપાર બહુમાન પણ જાગી રહ્યું છે, આવી વ્યક્તિની તત્ત્વ શ્રદ્ધાને ભાવ સમ્યક્ત કહેવાય.
અહીં પ્રશ્નકાર પ્રશ્ન ઉપસ્થિત કરે છે કે દ્રવ્યસમ્યક્ત્વમાં જિનાજ્ઞા માટેની રૂચિ પ્રગટવી શક્ય નથી કેમકે ત્યાં તત્ત્વનું પુષ્ટ માત્રામાં જ્ઞાન નથી થયું. જિનાજ્ઞાની રૂચિ જો અહીં પ્રગટી શકતી નથી તો સમ્યત્વ તો પ્રગટે જ શી રીતે? કેમકે જિનાજ્ઞાનો પ્રેમ એ જ સમ્યકત્વ છે. આ રીતે દ્રવ્ય સમ્યકત્વમાં સમ્યક્ત્વ ઘટવું અશક્ય છે.
ઉત્તર : દ્રવ્ય સમ્યક્ત્વમાં સમ્યકત્વ છે જ નહિ એમ કહેવું એકાંતવાદ છે. દ્રવ્ય સમ્યક્ત્વ ધરાવનારા પાસે પુષ્ટ માત્રામાં તત્ત્વનું જ્ઞાન નથી એ વાસ્તવિકતા છે પરંતુ અલ્પ પ્રમાણમાં તત્ત્વજ્ઞાન તેને હોઈ શકે છે. દ્રવ્ય સમ્યગ્દષ્ટિને તત્ત્વનું અજ્ઞાન છે એવું જે કહ્યું છે તે અલ્પજ્ઞાનની અપેક્ષાથી થયેલું વિધાન છે.
જેમ વિશિષ્ટ જ્ઞાન જિનવચનની રૂચિને પ્રગટાવનારું છે તેમ અલ્પ પણ પરમાર્થી જ્ઞાન જિનવચનની રૂચિને પ્રગટાવનારું જ છે. એથી જ દ્રવ્ય સમ્યકત્વમાં પણ સમ્યગ્દર્શનના પ્રગટીકરણનો સંભવ છે.
હા, દ્રવ્ય સમ્યગ્દષ્ટિ જ્યારે વિશિષ્ટ તત્ત્વજ્ઞાન પામશે ત્યારે તેનામાં રહેલી જિનવચનની રૂચિ અત્યંત બળવાન બની જશે, કાર્યસાધક બનશે. - જિનવચનની રૂચિ દ્વારા સાધવાનું કોઈ કાર્ય હોય તો તે છે; નિર્જરા દ્રવ્ય સમ્યકત્વમાં રહેલી જિનાજ્ઞાની રૂચિ જેટલી કર્મનિર્જરા કરાવે છે એથી અસંખ્યાતગણી વધુ કર્મનિર્જરા ભાવ સમ્યકત્વમાં રહેલી જિનાજ્ઞા પ્રત્યેની પ્રીતિ દ્વારા થાય છે.
ક વિષયશિવા : विवक्षाभेदेन सम्यक्त्वस्य नानाविधत्वम्प्रकटयन्नाहભાવાર્થ : સમ્યકત્વના વિવિધ પ્રકારોને તેની અપેક્ષાઓ સાથે વર્ણન કરે છે–
सम्यक्त्वरहस्यप्रकरणम्, गाथा-५