Page Text
________________
સલબ્ધિક અને પ્રાયઃ આસન્નભવ્ય જીવો જ અપૂર્વકરણમાં આરૂઢ બને છે. સચ્ચિ પદનો અર્થ અહીં પાંચ ઇન્દ્રિયોને અને છ પર્યાતિને મેળવનાર એવો કરવાનો છે. મસિદ્ધિ પદનો અર્થ આસન્નભવ્ય કરવાનો છે.
જે રીતે ઉડવાની શરૂઆત કરનારી કીડી પાંખો તૂટી પડવાથી જમીનદોસ્ત થઈ જાય છે તે જ રીતે જેઓ ભદ્ધિવ અને સધ્ધિવ નથી તેઓ પણ અપૂર્વકરણ મેળવવાની મહેનત કરે છે અને મેળવ્યા વિના જ વિનિપાત પામે છે.
કાર્મપ્રન્થિક દૃષ્ટિથી વિચારીએ તો - અપૂર્વકરણની પ્રાપ્તિ પહેલાં અનાદિ મિથ્યાષ્ટિમાં મોહનીયકર્મનો રસ ચાર સ્થાનનો હતો, અપૂર્વકરણ પ્રાપ્ત થતાં તે રસ ઘટવા માંડ્યો. એટલો નબળો થયો કે તેણે ચોથું સ્થાન ગુમાવ્યું, ત્રીજું સ્થાન ગુમાવ્યું અને માત્ર બે સ્થાનનો બની ગયો. બસ, આનું જ નામ ગ્રંથિભેદ. કર્મશાસ્ત્રોની પરિભાષામાં ગ્રંથિભેદ એટલે રાગ-દ્વેષના રસનું ચતુઃસ્થાનીયત્વ ખતમ કરી દેવું અને તેને કિસ્થાનીય બનાવવો. અનિવૃત્તિકરણ :
પહેલાં, યથાપ્રવૃત્તિકરણમાં રાગ-દ્વેષની ગ્રંથિ યથાવત્ છે પરંતુ ગ્રંથિના ભેદની સન્મુખ અવસ્થા મળી છે. બીજા, અપૂર્વકરણ દ્વારા રાગ-દ્વેષની ગ્રંથિનેભેદી નાંખવામાં આવી છે અને એ પછી ત્રીજુંઅનિવૃત્તિકરણ ત્યારે મળે છે જ્યારે આત્મસમ્યકત્વની એકદમ નજદીક સુધી પહોંચી ગયો છે.
વૃહત્વ-માણ નામના આગમમાં પૂ. પૂર્વધર આચાર્ય શ્રી સંઘદાસગણીએ આ પ્રકારનું કથન કર્યું છે.
जा गंठि ता पढमं गंठिं समइच्छओ हवइ बीयं । अनियट्टीकरणं पुण सम्मत्तपुरक्खडे जीवे ॥१५॥
સારાર્થ : ગ્રંથિભેદ પહેલાં પહેલું કરણ, ગ્રંથિભેદ કરતાં બીજું કરણ અને સમ્યકત્વની નજીક પહોંચતાં ત્રીજું અનિવૃત્તિકરણ પ્રાપ્ત થાય છે.
અનિવૃત્તિકરણ પુરુષાર્થપ્રધાન છે. બીજું અપૂર્વકરણ જેણે આદર્યું છે એવા અનાદિ મિથ્યાષ્ટિને અપૂર્વકરણની સમાપ્તિ પછી તત્પણ અનિવૃત્તિકરણની પ્રાપ્તિ થાય છે. અપૂર્વકરણનો સમય જેમ અંતર્મુહૂર્તનો હતો તેમ અનિવૃત્તિકરણનો સમય પણ અંતર્મુહૂર્તનો છે.
અનાદિ સંસારમાં નહીં અનુભવેલો શુભ અધ્યવસાયોનો ઉલ્લાસ અપૂર્વકરણમાં અનુભવવા મળ્યો હતો, અનિવૃત્તિકરણમાં શુભ પરિણામોનો એથી પણ અધિક ઉલ્લાસ અનુભવવા મળે છે. એવા શુભ પરિણામો જે અવશ્ય સમ્યગ્દર્શનનું પ્રગટીકરણ દે. એટલે નહિ અને નિવૃત્તિ એટલે પીછેહઠ. સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ કર્યા વિના જયાંથી પીછેહઠ થતી નથી એનું નામ અનિવૃત્તિકરણ. આ કરણમાં પ્રવેશેલો આત્મા એક અંતર્મુહૂર્તમાં સમ્યકત્વને પામી જાય છે.
'बोधिपताका' टीकया विभूषितं
| SR No. | 005776 |
| Book Title | Samyaktva Rahasya Prakaranam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Siddhasensuri, Hitvardhanvijay |
| Publisher | Kusum Amrut Trust |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 194 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 5 MB |