Samyaktva Rahasya Prakaranam

SR No.: 005776
Original Sutra Author: N/A
Author: Siddhasensuri, Hitvardhanvijay
Publisher: Kusum Amrut Trust
Publication Year: 2010
Total Pages: 194
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 5 MB

Page 49

भव्वोवाऽभव्योवा गंठिसमीवट्ठिओ न भिदंतो ।
संखिज्जमसंखिज्जं कालं चिट्ठेइ जइ को वि ॥ ८७५ ॥
૪૮
સારાર્થ : ગ્રંથિની નજીક પહોંચી ગયેલો પણ તેને ઓળંગી નહિ શકતો ભવ્ય અથવા અભવ્ય આ સ્થિતિમાં સંખ્યાત કે પછી અસંખ્યાતકાળ પસાર કરી દે છે.
♦ અભવ્યને ત્રૈવેયકની પ્રાપ્તિ ઃ
અશુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણના અસંખ્યકાળ દરમ્યાન જ અભવ્યના આત્માઓ નવમા ત્રૈવેયકની પ્રાપ્તિ કરે છે.
અશુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણને પણ ગુમાવી દેનારો આત્મા નવમા ત્રૈવેયક સુધી પહોંચે તે સંભવિત નથી કેમકે એ અવસ્થામાં તો તે નવકારનો ‘’ પણ બોલી શકે તેમ નથી.
શાસ્ત્રોનો અભિપ્રાય છે, અશુદ્ધયથાપ્રવૃત્તિકરણના અસંખ્યકાળ દરમ્યાન આત્મા નવપૂર્વ . સુધીનું શ્રુતજ્ઞાન પણ ગ્રહણ કરી શકે છે, દ્રવ્યચારિત્ર પણ આરાધી શકે છે અને દ્રવ્યશ્રુત + દ્રવ્યચારિત્રના પ્રભાવે નવમા ત્રૈવેયક સુધી પહોંચી જાય છે.
ભવ્યો અને અભવ્યો આ રીતે અસંખ્યાતી વખત જિનશાસનની દીક્ષા પામે છે, નવ પૂર્વ સુધીનું જ્ઞાન મેળવે છે અને અંતે નવમા ત્રૈવેયકની પ્રાપ્તિ કરે છે. હા, એમનું નવપૂર્વ જેટલું જ્ઞાન પણ ‘ભાવશ્રુત’ બની શકતું નથી. અંશત પણ નહીં કેમકે ગ્રંથિભેદ હજી થયો નથી. ‘સંવોધપ્રરળ’ માં વિધાન થયું છે કે—
दव्वसुयस्स लाहो, हविज्ज पुव्वं विमुत्तदिक्खम्मि ।
जिणरिद्धिदंसणाओ, उवरिमगेविज्जग सुहट्टं ॥ ८७६ ॥
एवमभव्वाणं चि भव्वाणं पुणमभिन्न दसपुव्वा XX ॥ ८७७॥
આત્મા
સારાર્થ : આ અવસ્થા [ગ્રંથિભેદ વિનાની અને યથાપ્રવૃત્તિકરણવાળી] નવપૂર્વના જ્ઞાનનો લાભ પણ પામે અને દીક્ષા પાળીને નૈવેયકમાં પણ ઉત્પન્ન થાય. હા, દશમું પૂર્વ તો તે જ પૂર્ણ કરે જે નિયમા ભવ્ય હોય અને ગ્રંથિભેદ પણ કરેલો હોય.
આમ, શુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણ ભવ્યો જ કરી શકે, અભવ્યો નહિ. તે બંને અશુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણ અનંતીવાર કરે એવું પણ સંભવે.
અપૂર્વકરણ :
અનાદિ મિથ્યાદષ્ટિ આત્માએ રાગ-દ્વેષના ઘનિષ્ઠ પરિણામોને પ્રતિસમય ધારણ કર્યાં છે પરંતુ રાગ-દ્વેષના દેઢ પરિણામોને ભેદી શકે એવો અતિદઢ શુભપરિણામ અનુભવ્યો નથી. રાગદ્વેષના ઘનિષ્ઠ પરિણામોને ભેદી નાંખે એવો અતિદઢ શુભપરિણામ જ્યારે પ્રાપ્ત થાય છે ત્યારે આત્મા આ અપૂર્વકરણમાં આરૂઢ બને છે.
'बोधिपताका' टीकया विभूषितं