Page Text
________________
૫.
પત્તમવોહિતીર = અનંતકાળથી ચાલી આવેલી જન્મોની પરંપરાને સમાપ્ત કરી દેવી એ જ સંસાર સાગરનો કિનારો છે. જન્મોની અનંત પરંપરા એટલે સંસાર સાગર અને જન્મ પરંપરાની સમાપ્તિ એટલે ભવસાગરનો કિનારો. આવો કિનારો જેમણે ઘાતિકર્મોના ક્ષય દ્વારા પ્રગટ કર્યો છે તેવા આ અરિહંત છે.
૬.
મોહાર્ફનનાપત્નવાનીર = તમામ પાપોમાં સર્વત્ર વ્યાપીને રહેલું તત્ત્વ કોઇ હોય તો તે મોહ છે. મોહ વિનાનું એક પણ પાપ આ જગતમાં નથી કેમકે તે બેની વચ્ચે વિનામાવ સંબંધ રહેલો છે. મોહ વિનાનું પાપ નથી અને પાપ વિનાનો મોહ નથી. અઢારે અઢાર પાપસ્થાનકોમાં મોહ વ્યાપીને રહેલો છે. આ અપેક્ષાએ પાપસ્થાનકોમાં પ્રથમ મોહ છે.
૭.
મોહ વિગેરે પાપો અગ્નિ જેવા છે. આ અગ્નિનું સંપૂર્ણ ઉપશમન તો જ થાય જો મોહ વિગેરે પાપોનો પૂરેપૂરો ક્ષય કરવામાં આવે. પાપોનો સર્વક્ષય ક્ષાયિક ભાવના ચારિત્ર દ્વારા શક્ય બને. આથી ક્ષાયિકભાવનું ચારિત્ર એ નીર જેવું છે.
મોહ વિગેરે પાપોની આગને જેમણે ક્ષાયિક ભાવના ચારિત્રરૂપી જળ દ્વારા નામશેષ કરી દીધી છે એવા આ અરિહંત છે.
સત્રાતિમિરપૂર = આ વિશેષણ દ્વારા પ્રભુના બે અતિશયો સૂચિત થાય છે. એક, જ્ઞાનાતિશય. બે, અપાયાપગમાતિશય.
જ્ઞાનાતિશય = અજ્ઞાનનો ઉદય ગાઢ અંધકાર સમાન છે. આ અંધકારની પક્કડ છદ્મસ્થ જીવોમાં પુષ્કળ હોય છે. છદ્મસ્થ જીવોના અજ્ઞાન-અંધકારને પરમાત્મા પોતાના જ્ઞાનાતિશય દ્વારા ભેદે છે. અંધકારને ભેદી નાંખે તે સૂર્ય. અજ્ઞાનને વિખેરી દે તે પરમાત્મા. અહીં વિશેષતા એ છે કે છદ્મસ્થ જીવોના અજ્ઞાનને વિખેરવાનું માધ્યમ જ્ઞાનાતિશય બને છે. આથી આ વિશેષણ દ્વારા પ્રભુનો જ્ઞાનાતિશય સૂચિત થાય છે.
અપાયાપગમાતિશય = આ અતિશય એટલે જીવોના રોગ-શોક વિગેરે દ્રવ્ય અપાયોને દૂર કરનારો અતિશય. તે પણ આ જ વિશેષણ દ્વારા સૂચિત થયેલો છે. તે આ રીતે. અજ્ઞાન જેવો ભાવ અપાય બીજો કોઇ નથી, જે છદ્મસ્થ જીવોમાં વ્યાપેલો છે. જ્યાં ભાવ અપાયનું અસ્તિત્વ છે ત્યાં દ્રવ્ય અપાયનું પણ અસ્તિત્વ છે અને જ્યાં ભાવ અપાયનો પ્રતિકાર છે ત્યાં દ્રવ્ય અપાયનો પણ પ્રતિકાર છે. નિયમ એ છે કે દ્રવ્ય અપાયો ભાવ અપાયોને આધીન છે. જ્યારે પરમાત્મા જીવોના ભાવ અપાય રૂપ અજ્ઞાનને દૂર કરે છે ત્યારે તેમના દ્રવ્ય અપાય રૂપ રોગ-શોકાદિક સ્વતઃ નિર્મૂળ થવાનાં જ છે. આ અપેક્ષાએ ઉપરોક્ત વિશેષણ દ્વારા અપાયાપગમાતિશયનું સૂચન પણ થઇ જાય છે.
૮.
નિખેતરં=રાગ-દ્વેષને જીતે તેજિન. દરેક કેવળીભગવંતો ‘જિન’ છે. તેમને બિન બનવાનો માર્ગ દર્શાવનારા અરિહંત હોવાથી અરિહંતો કેવળીઓમાં અગ્રેસર છે અને તેથી જ નિનેશ્વર છે. આ વિશેષણ દ્વારા પરમાત્માના વચનાતિશયનું અને પૂજાતિશયનું પ્રતિપાદન થઇ રહ્યું છે.
'बोधिपताका' टीकया विभूषितं
३०
| SR No. | 005776 |
| Book Title | Samyaktva Rahasya Prakaranam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Siddhasensuri, Hitvardhanvijay |
| Publisher | Kusum Amrut Trust |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 194 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 5 MB |