Samyaktva Rahasya Prakaranam

SR No.: 005776
Original Sutra Author: N/A
Author: Siddhasensuri, Hitvardhanvijay
Publisher: Kusum Amrut Trust
Publication Year: 2010
Total Pages: 194
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 5 MB

Page 136

‘વર્શનશુદ્ધિપ્રર’ માં પૂ. પૂર્વાચાર્ય શ્રી ચન્દ્રપ્રભસૂરિ મહારાજે ઉપરોક્ત દૃષ્ટાંતોનું સમર્થન કર્યું છે—
વિદ - વિજ્ઞ - તિવિદું - ચહા - પંવિદું - વર્તાવનું સમ્મ
मुक्खतरुबीयभूयं संपइराया व धारिज्जा ||४३||
સારાર્થ : એક, બે, ત્રણ, ચાર, પાંચ અને દશ એમ અનેક પ્રકારનું સમ્યક્ત્વ છે. મોક્ષ જો વૃક્ષ છે તો તેનું બીજ સમ્યક્ત્વ છે. સંપ્રતિરાજાની જેમ સમ્યક્ત્વને ધારણ કરો.
દિગંબર પરંપરાના આચાર્ય શિવકોટીએ પણ ‘ભગવતી આરાધના’ માં લખ્યું છે કે—
गरस्स जह दुवारं मुहस्स चक्खू तरुस्स जह मूलं ।
तह जाण सुसम्मत्तं णाण
ચરળ - વીરિય - તવાળું ||
-
સારાર્થ : જ્ઞાન, ચારિત્ર, શુભવીર્ય અને તપ એ જો નગર છે તો તેનું પ્રવેશદ્વાર સમ્યક્ત્વ છે. એ સહુ, જો મુખ છે તો તેના નેત્રો તરીકે સમ્યક્ત્વ ગોઠવાયેલું છે. એ સૌ જો વૃક્ષ છે તો તેનું મૂળ સમ્યક્ત્વ છે. .
♦ સમ્યક્ત્વની બાર ઉપમાઓ :
વાસ્તવિક મહિમાને પ્રકાશિત કરનારી વાક્યરચનાને સ્તુતિ કહેવાય. દ્વાદશાંગી અને તેને સાપેક્ષ શાસ્ત્ર પરંપરામાં સમ્યગ્દર્શનને બા૨ ઉપમાઓ આપવામાં આવી છે જે સમ્યક્ત્વના વાસ્તવિક મહિમાની દ્યોતક છે.
૧. સમ્યક્ત્વ રીપ સમાન છે :
સ્વયંને અને અન્યને પ્રકાશયુક્ત ક૨વાનો જેનો સ્વભાવ છે તેને દીપક કહેવાય. પ્રકાશ જ્યાં આવે ત્યાંથી અંધકારની વિદાય થાય છે. અંતરંગ સૃષ્ટિમાં અવિવેક જેવો અંધકાર બીજો કોઇ નથી અને આત્માનુભૂતિ જેવો પ્રકાશ બીજો કોઇ નથી. સમ્યક્ત્વ અવિવેકરૂપી ગાઢ અંધકારનો નાશ કરે છે તેમજ ચિત્તમાં આત્માનુભૂતિના પ્રકાશને રેલાવે છે તેથી તે ભાવદીપક સમાન છે. દ્રવ્ય દીપક કરતાં તે શ્રેષ્ઠ છે.
૨. સમ્યક્ત્વ સારથિ તુલ્ય છે :
રથને માર્ગ ઉ૫૨ જ સ્થિર રાખવાની કુશળતા સારથી પાસે હોવી જોઇએ. તો જ તે સારો સારથિ કહેવાય. આપણાં મનની વૃત્તિઓ એ જ અહીં ૨થ છે. મોક્ષમાર્ગ એ આપણો માર્ગ છે. મનની વૃત્તિઓને મોક્ષના માર્ગમાં લઇ જનાર અને ત્યાં તેનું સ્થિરીકરણ કરનાર સમ્યક્ત્વ છે માટે તે સારથિ તુલ્ય છે. દુન્યવી સારથિઓ દ્રવ્યમાર્ગમાં રથનું ગમન કરાવે છે ત્યારે સમ્યક્ત્વ ભાવમાર્ગમાં ગમન કરાવનારો સારથિ છે માટે દ્રવ્ય સારથીઓ કરતાં તે ઉત્તમ છે.
सम्यक्त्वरहस्यप्रकरणम्, गाथा-३७-३८-३९-४०
१३५