________________
૧૧૪
સવવેદાંત-સિદ્ધાંત-સારસગ્રહ. सर्वज्ञोऽप्रतिबद्धबोधविभवस्तेनैव देवः स्वयं ।
मायां स्वामवलब्य निश्चलन ग स्वच्छंदवृत्तिः प्रभुः। सृष्टिस्थित्पदनप्रवेशयमनध्यापारमात्रछया. कुर्वन्क्रीडति तदजस्तम उमे संस्तभ्य शक्त्या स्वया । ५०४॥
દેવ–પરમાત્મા સર્વજ્ઞ છે અને તેમનો જ્ઞાનવૈભવ ક્યાં ય અટકેલો નથી; તેથી જ એ પ્રભુ પિતે (પોતાના સ્વભાવથી) નિશ્ચળ રહી, પિતાની માયાને આશ્રય કરીને સ્વતંત્ર વૃત્તિએ પિતાની ઈચ્છાથી જગતની ઉત્પત્તિ, પાલન, સંહાર, હરકોઈમાં પ્રવેશ અને સર્વને વશ રાખવાં વગેરે હરકેઈ વ્યાપાર કરે છે; અને પિતાની શક્તિથી રજોગુણ તથા તમોગુણ-બનેને (પિતામાં પ્રવેશતા) અટકાવીને જ કીડા કરે છે. ૫૦૪
तस्मादावृतिविक्षेपौ किंचित्कर्तुं न शक्नुतः । स्वयमेव स्वतंत्रोऽसौ तत्प्रवृत्तिनिरोधयोः ॥ ५०५॥
તેથી એ રજોગુણ અને તમે ગુણ એ પરમેશ્વરને આવરણ કે વિક્ષેપ કરી શકતા નથી; (ઊલટા) એ પરમાત્મા જ તે (રજેગુણ તથા તમે ગુણ)ની પ્રવૃત્તિમાં અને નિવૃત્તિમાં સ્વતંત્ર રહે છે. (પોતાની ઈચ્છાનુસાર એ ગુણોને બવે જોડે છે ને રોકે છે. ૫૦૫
तमेव सा घीकर्मेति श्रुतिर्वक्ति महेशितुः।। निग्रहानुग्रहे शक्तिरावृतिक्षेपयोर्यतः ॥५०६॥ .
એને જ કૃતિ “ધી કમ” એમ કહે છે (અર્થાત્ રજોગુણને તથા તમે ગુણને પિતાની ઈચ્છાનુસાર જોડવા અથવા શેકવા એ પરમેશ્વરનું જ્ઞાનપૂર્વકનું કર્મ છે, એમ વેદ કહે છે ); કારણ કે કેઈને નિગ્રહ (શિક્ષા) કે અનુગ્રહ(કૃપા) કરે છે અથવા જેગુણથી કેઈનું આવરણ કરવું તે અને તમગુણથી વિક્ષેપ કરે તે પરમેશ્વરની શક્તિ છે. ૫૦૬
જીવને બંધનનું કારણ અજ્ઞાન रजसस्तमसश्चैव प्राबल्यं सत्त्वहानतः । जीवोपाधौ तथा जीवे तत्कार्य बलवत्तरम् ॥५०७ ॥
