________________
- મહાવીર પ્રભુની જયંતી
૨૧૧
જૂઠ કહેવાની કે તેને કુશાસા કહેવાની રિતિ તેમણે આદરી નથી. તેમણે તે વેદવાક્યોને સુઘટિત અર્થ કરીને વિપ્રવર્યને સાતેષ પમાડ્યો છે. આ પ્રમાણે અન્ય દાર્શનિક શાસ્ત્રને તિરસ્કાર ન કરતાં તેના સિદ્ધાંતને પણ સાચો સમન્વય કરવાનું બેધદાયક પગલું પ્રભુએ ભર્યું છે. આમાં તેમની દીવદર્શિતા ઝળકી રહે છે. આ “દીર્વજર્શિતા’ શબ્દ મારા સ્મરણપટ ઉપર આ વીર પ્રભુનાં જીવન ગત ત્રણ દર રજૂ કરે છે. એક તે એ છે કે મહર્ષિ બુદ્ધના સંબંધમાં કહેવાય છે કે તેમણે સંસારને સલામ ભરી સંન્યાસ સ્વીકાર્યો-પ્રવ્રજ્યા ગ્રહણ કરી-દીક્ષા લીધી ત્યારે જે ગુરુ કર્યાતેમના સિદ્ધાંતને અને એથી તેમને પણ તેમણે ત્યાગ કરવો પડ્યો. બીજું દશ્ય તે ઈષ્ટ સિદ્ધિને માટે સ્વીકારેલી તપશ્ચર્યા પણ તેમને અધવચ પડતી મૂકવી પડી તે છે. આવા પ્રસંગે શ્રી મહાવીરના સંબંધમાં જોવામાં આવતા નથી. તેમણે દીક્ષા સમયે પરમાત્માની-સિદ્ધ ભગવાનની સાક્ષીએ સામાયિક વતના ઉચ્ચારણ દ્વારા જે પ્રતિજ્ઞા લીધી તેને પૂરેપૂરો નિર્વાહ જીવન પર્યક્ત કર્યો. તપશ્ચર્યાના સંબંધમાં પણ એમને કશે કટુ અનુભવ મળ્યો નથી. કેવલજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ સુધી તેમણે પિતાની ઘરઅતિઘોર તપશ્ચર્યાઓ ચાલુ રાખી અને આથી કરીને પ્રતિસ્પદ્ધ ગણાતા બૌદ્ધ ગ્રન્થકારોને હાથે “દીતપસ્વીને માનવંતે ઈલ્કાબ તેઓ મેળવી શક્યા.
દીર્ધદશિતાનું ત્રીજું દશ્ય એ છે કે ગૃહસ્થને તીર્થનાચતુર્વિધ સંઘના અંગરૂપે ન ગણતાં તેમને પ્રેક્ષક જેવા ભણવાનું જે વલણ શ્રીબુદ્ધિ ગ્રહણ કર્યાનું કહેવાય છે અને જેને લીધે કહેવાય છે તેમ બૌદ્ધ ધર્મ તેની જન્મભૂમિરૂપ આ “ભારત
