________________
વીરવર્ધમાન સ્વામીના વર્ષવાસ ૧૩ wાસે ગંડકી નદીના દક્ષિણ કિનારે આવેલું વેપારનું સમૃદ્ધ મથક હતું. શ્રમણ ભગવાન મહાવીર (પૃ. ૩૮૭)માં આ વાણિજચગ્રામ તે બેસાડપટ્ટીની સમીપ આવેલું “બનિયાગામ જ હેઈ શકે એમ કહ્યું છે. પ્રણિતભૂમિને “અનાર્ય' દેશ કહો છે. કેટલાક ગ્રન્થમાં પણિયભૂમિને બદલે “લાઢ દેશને અને એના વજભૂમિ અને શુદ્ધભૂમિ નામના પ્રદેશને ઉલ્લેખ જોવાય છે. એવી રીતે આલંબિયાને બદલે આલભિયાને ઉલેખ ઘણે સ્થળ જેવાય છે અને એ સમુચિત જણાય છે એટલે હવે વર્ષાવાસ ગણાવતાં હું “આલભિ' એવો નિર્દેશ કરીશ. અસ્થિકગ્રામને પહેલાં “વર્ધમાન” કહેતા હતા એમ આવસ્મય (ભા. ૧, પત્ર ૨૭૨) વગેરે જૈન ગ્રન્થોમાં ઉલ્લેખ છે. ૩. વિમલચરણ લે. વિપરીત માન્યતા ધરાવે છે એમ એમણે રચેલા Mabāvīra : His Life and Teachings (4. 33) mai જણાય છે, એઓ એમ કહે છે કે “અસ્થિક’ ગ્રામનું કાલાંતરે “વર્ધમાન” નામ પડયું છે એમ કહેવું કદાચ વધારે સારું ગણાય. આ પુસ્તક (પૃ. ૩૨)માં પ સવણકચ્છમાં વર્ષાવાસે જે કમે ગણાવાયા છે તે કમે એ થયા હોવાને ઉલેખ છે પણ એ ભ્રાંત છે. આ ભ્રાંતિ પહેલું અને છેલ્લું નામ ક્રમસરનું હેવાનું જિઈને થયેલી જણાય છે. અહીં એ વાત ઉમેરીશ કે “દઈજજંત નામથી ઓળખાવાતા તાપસેના કુળપતિને “મેરાક સંનિવેશમાં આશ્રમ હતે. એ કુળપતિ મહાવીરસ્વામીના પિતાને મિત્ર અને પરિચિત હતે. એણે વવાસ માટે મહાવીરસ્વામીને આમંત્રણ આપ્યું હતું અને મહાવીર સ્વામીએ હા પાડી હતી અને એ મુજબ એઓ અહીં આવ્યા પણ હતા પરંતુ એ કળપતિએ કુંપીની સંભાળ લેવાની વાત કરી તે મહાવીર
