________________
વિધ્યર્થબાધિત હોવાથી બલવદનિષ્ટાનનુબંધિત્વ વિધ્યર્થ નથી. પરન્તુ ત્યાં લક્ષણાથી ‘તિસાધ્યત્વવિશિષ્ટસાધનત્વ'ને વિધ્યર્થ મનાય છે. ઉંક્ત રીતે વિધ્યર્થમાં સંકોચ કરવાનું ઔચિત્યપૂર્ણ નથી. તેથી સમાધાનાન્તરને જણાવે છે. વસ્તુતઃ ઇત્યાદિ ગ્રંથથી.
-
આશય એ છે કે સ્પેનયાગમાં હિંસાત્વનું નિવારણ કરવા 'अदृष्टाद्वारकत्वविशिष्टमरणोद्देश्यकत्वविशिष्टमरणानुकूलव्यापार' ने હિંસા કહેવાય છે. ક્ષેનયાગમાં અદષ્ટ દ્વારા તાદશમરણાનુકૂલવ્યાપારત્વ હોવાથી તેમાં હિંસાત્વ નથી. તેથી તેમાં બલવદનિદાનનુબંધિત્વ બાધિત નથી. અહીં એ યાદ રાખવું જોઈએ કે યદ્યપિ ફ્યેનયાગમાં પૂર્વે તે નરકસાધન હોવાથી તેમાં બલવદનિદાનનુબંધિત્ત્વ નથી - તેમ જણાવ્યું છે. અને અહીં તેમાં બલવદનિષ્ટાનનુબંધિત્વ છે - એમ જણાવ્યું છે. એનું તાત્પર્ય એ છે કે શત્રુવધકામનાથી જ્યાં શ્યુનયાગ છે, ત્યાં શ્યનયાગમાં તાદશબલવદનિષ્ટાનનુબંધિત્વ નથી. શત્રુવધની કામનાના કારણે જ બલવદનિષ્ટની પ્રાપ્તિ થાય છે. સ્પેનયાગ તો વિહિતાનુષ્ઠાન છે.
ઉપર જણાવ્યા મુજબ અદૃષ્ટાદ્વારક જ તાદશમરણાનુકૂલવ્યાપારને હિંસા કહેવાય છે. તેથી કાશીમાં મરણની ઈચ્છાથી કરેલા શિવપૂજનને હિંસા નથી મનાતી. અન્યથા મરણોદ્દેશ્યકમરણાનુકૂલવ્યાપારમાત્રને હિંસા માનીએ તો તાદશ શિવપૂજનમાં પણ હિંસાત્વ માનવાનો પ્રસંગ આવશે. ‘સાક્ષામરણાનુકૂલવ્યાપારને હિંસા માનીએ તો સ્પેનયાગમાં હિંસાત્વનો પ્રસંગ નહીં આવે. કારણ કે શ્યુનયાગ સાક્ષાદ્મરણનો જનક નથી. પરન્તુ તજ્જન્યઅપૂર્વ તાદશમરણનું જનક છે.' આ પ્રમાણે નહીં કહેવું જોઈએ. કારણ કે ખડ્ગપ્રહારથી જ્યાં બ્રાહ્મણમાં વ્રણ (ઘા) થાય છે અને તે પાકવાથી પરંપરાએ બ્રાહ્મણનું મરણ થાય છે, ત્યાં ખડ્ગપ્રહાર
૧૩૩
