Karikavali Muktavali Vivaran Part 01

SR No.: 005698
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandraguptasuri
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
Publication Year: 1987
Total Pages: 198
Language: Gujarat
Classification: Book_Gujarati
File Size: 14 MB

Page 168

૧૬૩
પ્રત્યક્ષનિરૂપણ त्वङ्मन संयोगस्य च तत्र सत्त्वात् , परस्परप्रतिबन्धादेवमपि वा न स्यादिति । अत्र केचित् पूर्वोक्तयुक्त्या त्वङ्मनःसंयोगस्य ज्ञानहेतुत्वे सिद्धे चाक्षुषादिसामग्र्याः स्पार्शनादिप्रतिबन्धकत्वमनुभवानुरोधात्कल्प्यत इति । अन्ये तु सुषुप्त्यनुरोधेन चर्ममनःसंयोगस्य ज्ञानहेतुत्वं कल्प्यते, चाक्षुपादिप्रत्यक्षकाले त्वङ्मनःसंयोगाभावान्न त्वाचप्रत्यक्षमिति ॥ मनोग्राह्यमिति मनोजन्यप्रत्यक्षविषय इत्यर्थः । मतिः-ज्ञानम् । कृतिः-प्रयत्नः एवं सुखत्वदुःखत्वादिकमपि मनोग्राह्यम् । एवमात्माऽपि मनोप्राह्यः किन्तु "मनोमात्रस्य गोचरः' इत्यनेन पूर्वमुक्तत्वाइन नोक्तः ॥१७॥ | સ્વનિચોઈત્યાદિ-જન્યજ્ઞાનમાત્રની પ્રત્યે વગ અને મનને સંગ કારણ છે. “જન્યજ્ઞાનમાત્રની પ્રત્યે ત્વમસંગ કારણ છે.” એમાં શું પ્રમાણ છે? આવી શંકા નહીં કરવી જોઈએ કારણ કે, વગિન્દ્રયને છેડીને મન જ્યારે પુરાતત્ નાડીમાં વતે છે. ત્યારે તાદશ ત્વગસંયુક્ત મનથી જ્ઞાનની ઉત્પત્તિ થતી નથી. અને વગૂની સાથે સંયુક્ત મનથી જ્ઞાનની ઉત્પત્તિ થાય છે. ત્વમન - સંયોગ અને જ્ઞાનને એકાદશ અવય વ્યતિરેક જ જ્ઞાન જિન્યજ્ઞાન સામાન્યની પ્રત્યે વફ્ટઃ સંગને કારણ માનવામાં પ્રમાણ છે. યદ્યપિ, જ્યારે મન પુરાતત્ નાડીમાં પ્રવેશે છે ત્યારે સુષુપ્તિ અવસ્થામાં મનથી કયા જ્ઞાનની ઉત્પત્તિને સંભવ છે? અનુભવાત્મક કે સ્મરણાત્મક? એમાંથી અનુભવાત્મક જ્ઞાનની ઉત્પત્તિને કઈ પણ રીતે સંભવ નથી. કારણ કે અનુભવને ઉત્પન્ન કરનારી સામગ્રીનો કારણેના સમુદાયને સુષુપ્તિકાળમાં અભાવ છે. [૧ યદ્યપિ, . સંબંધ મૃ. ૧૬૪ પં. ૧૩ પર બનવા જોગ છે. તેની સાથે છે.] બહિરિન્દ્રિય જન્ય ચાક્ષુષાદિ પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે ચક્ષુ વગેરે ઈન્દ્રિય અને મનને સંગ કારણ છે. પુરાતત્ નાડી પ્રવિષ્ટ મનની સાથે ચક્ષુ વગેરે ઈન્દ્રિયોને સંગ ન હોવાથી ચાક્ષુષા પ્રત્યક્ષને નિદ્રાવસ્થામાં સંભવ નથી. તાદશ ચાક્ષુષાદિ પ્રત્યક્ષાત્મક જ્ઞાન તથા 'ઇચ્છા વગેરેને અભાવ હોવાથી તંદવિષયક જ્ઞાનસ્વરૂપ [અનુવ્યવસાયાત્મક) માનસ પ્રત્યક્ષને સંભવ નથી. અને જ્ઞાનાદિ વિશેષગુણના