Page Text
________________
પ્રાચક્ષનિરૂપણ
- આશય એ છે કે બહિરિદ્રિય જન્યદ્રવ્ય પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે આત્મામાં નહીં રહેનારા શબ્દભિન્ન વિશેષગુણેનું પ્રયોજકત્વ છે. અને તાદશ આત્માડવૃત્તિ શબ્દભિન્ન વિશેષગુણ વત્તાભાવ, બહિરિન્દ્રિય જન્યદ્રવ્યપ્રત્યક્ષાભાવની પ્રત્યે પ્રાજક છે. બહિરિદ્રય જન્યદ્રવ્યપ્રત્યક્ષની પ્રત્યે માત્ર શબ્દભિન્ન વિશેષગુણવત્વ, અથવા આત્મા વૃત્તિ વિશેષગુણવત્વ, કે આત્માવૃત્તિ શબ્દભિન્ન ગુણવત્વને જ પ્રાજક માનીએ તે ક્રમશઃ આત્માના, આકાશના, અને કાલાદિના બહિરિન્દ્રિય જન્ય પ્રત્યક્ષની આપત્તિ આવશે. વિવક્ષિત પ્રયોજકતાથી એ આપત્તિ નહી આવે કારણ કે આમાવૃતિ શબ્દભિન્ન વિશેષગુણ [રૂપાદિ વત્વ, આત્મામાં, આકાશમાં કે કાલાદિમાં નથી. એ અત્યન્ત સ્પષ્ટ છે “બહિરિદ્રિય જન્યદ્રવ્ય પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે તાદશ આત્માવૃત્તિ શબ્દ ભિન્ન વિશેષ ગુણવત્વને પ્રાજક માનવાની અપેક્ષાએ લઘુભૂત રૂપવત્વને જ પ્રાજક માનવું જોઈએ એ પ્રમાણે કહેવું ગ્ય નથી. કારણ કે તાદશ પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે રૂપવત્વને પ્રાજક માનવાથી રૂપાભાવવ૬ વાયુનું ગિન્દ્રિયથી પણ પ્રત્યક્ષ નહીં થાય. - યદ્યપિ વાયુનું વગિન્દ્રિયથી પણ પ્રત્યક્ષ થતું ન હોવાથી, પ્રત્યક્ષના અભાવની આપત્તિ એ આપત્તિ નથી. પરંતુ તાદશ પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે ઉદ્દભૂતરૂપવવની જેમ ઉદ્દભૂતસ્પર્શવત્વને જ પ્રાજક માનવાનું પણ કહી શકાય છે. યદ્યપિ ઉદ્દભૂતસ્પર્શવત્વને તાદશપ્રત્યક્ષની પ્રત્યે પ્રાજક માનવાથી ઉદ્દભૂતસ્પર્શવત્વના અભાવવત્ પ્રભાનું ચાક્ષુષ પ્રત્યક્ષ નહીં થાય. પરંતુ પ્રભાના પ્રત્યક્ષાભાવની આપત્તિને પણ ઈટાપત્તિ કહી શકાય છે. તેથી “માં જરૂ”િ આ અનુભવને અનુરૂપ જે પ્રભાનું પ્રત્યક્ષ ઈષ્ટ છે તે જાણું છુરારિ આ અનુભવને અનુરૂપ વાયુનું પણ પ્રત્યક્ષ માનવું જોઈએ. આથી સમજી શકાય છે કે, વાયુના પ્રત્યક્ષના અભાવની આપત્તિનું નિવારણ કરવા બહિરિન્દ્રિયજન્યદ્રવ્યપ્રત્યક્ષની પ્રત્યે ઉદ્દભૂતરૂપવત્વને પ્રાજક માન્યા વિના, આત્માડવૃત્તિશબ્દભિન્નવિશેષગુણવત્વને પ્રાજક * માનવાનું જ યંગ્ય છે. ઉદભૂતરૂપવત્વ કે ઉદ્દભૂતસ્પર્શવત્વ, તાદશ
૧૧ . '
| SR No. | 005698 |
| Book Title | Karikavali Muktavali Vivaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Mokshaiklakshi Prakashan |
| Publication Year | 1987 |
| Total Pages | 198 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |