Page Text
________________
આત્મનિરૂપણ
ત્તરક્ષણેત્યને શરીરમાં સ્વાનુભૂત પદાર્થના મરણને અનુકૂલ એવા સંસ્કારની ઉત્પત્તિ થાય છે. તેથી સ્વ પ્રાજય [બાલ્યાવસ્થાના અનુભવથી પ્રત્યે સંસ્કારવન્ડ સંબંધથી બાલ્યાવસ્થાને અનુભવ વૃદ્ધાવસ્થાના શરીરમાં હોવાથી પૂર્વોક્ત રીતે સ્મરણની અનુપત્તિ નહીં થાય; પરંતુ આ રીતે અનંત સંસ્કારની કલ્પનામાં ગૌરવ હેવાથી શરીરમાં તન્ય નહીં માની શકાય. અહીં એ યાદ રાખવું જોઈએ કે શરીરાતિરિક્ત આત્માને માનનારાઓને પણ પ્રિક્ષણાવસ્થાયી અનુભવથી કાલાન્તરે સ્મરણની ઉપપત્તિ માટે સંસ્કાર તે માનવા પડે છે. પણ આત્મા નિત્ય હોવાથી અનુભવથી ઉત્પન્ન થયેલો સંસ્કાર સ્મરણ ન થાય ત્યાં સુધી તે આત્મામાં રહી શકે છે. જ્યારે શરીશભવાદિઓના મતે શરીરમાં ઉત્પન સંસ્કાર પ્રત્યેક ક્ષણે શરીરમાં નાશથી નષ્ટ થાય છે. અને ઉત્તર ઉત્તર શરીરમાં નવા નવા સંસ્કારો ઉત્પન્ન થાય છે. તેથી એક જ સ્મરણની પ્રત્યે પણ અનંત સંસ્કારની કલ્પના કરવી પડે છે. જેમાં ગૌરવ સ્પષ્ટ છે. “શરીરને આત્મા માનો કે શરીરાતિરિક્ત આત્મા માનો આ વિવાદમાં શરીરને આત્મા માન્યા પછી તાદશ સ્મરણની અનુપત્તિના પરિવાર માટે અનંત સંસ્કારની કલ્પના કરવી પડે છે. તેથી સ્પષ્ટ છે કે તાદશ ક૯૫ના ગૌરવ; શરીરને આત્મા માનવા સ્વરૂપ ફત્તર હોવાથી ફલમુખ છે; અને એ ફલમુખ ગૌરવ દોષાઘાયક નથી. આ આશયથી શરીરાત્મવાદિના મતમાં દેવાનરને જણાવે છે–મિત્કારિ–આશય એ છે કે શરીરને આત્મા માનીએ તે બાલકની સ્તનપાનની પ્રવૃત્તિ ઉપપન્ન નહીં થાય કારણ કે પ્રવૃત્તિની પ્રત્યે ઈષ્ટ સાધનતાનું જ્ઞાન કારણ છે. બાલકની સ્તનપાનની પ્રવૃત્તિની પૂર્વે એ બાલકના શરીર સ્વરૂપ આત્મામાં ઈષ્ટ સાધનતાના જ્ઞાનને અભાવ હોવાથી કારણના અભાવના કારણે તાદશ તનપાનની પ્રવૃત્તિ સંગત નહીં થાય પૂર્વજન્મનું ઈષ્ટ સાધનતાનું સ્મરણાત્મક જ્ઞાન બાલકને છે. એમ શરીરાત્મવાદી નહીં કહી શકે. કારણ કે એક તે પૂર્વજન્મનું શરીર નષ્ટ થવાથી પૂર્વ જન્મ જ એમના મતે કાલ્પનિક છે, અને બીજુ સ્તનપાનની પ્રવૃત્તિકાલમાં તાદશ ઈષ્ટ
| SR No. | 005698 |
| Book Title | Karikavali Muktavali Vivaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Mokshaiklakshi Prakashan |
| Publication Year | 1987 |
| Total Pages | 198 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |