________________
૭૪
સાધના માટે બનાવી લઈ તેની મદદથી સાધ્યની પ્રાપ્તિ કરી લેવી જોઈએ.
મનુષ્ય ભવની કિંમત કરી છે તે એટલા જ માટે કે અપેક્ષા અને નિમિત્ત કારણને પામીને મનુષ્યને જીવ જ મોક્ષના કારણરૂપ અંતરંગ અસાધારણ કારણ (ગુણ) અને ઉપાદાન કારણ (ગુણી સ્વયં)ને પામી શકે છે.
જેમ જેમ ઉપકરણ (સાઘને) ઓછાં થતાં જાય તેમ તેમ સાધકની સાધના ઊંચી અને ઊંચી થતી જાય છે. આગળ આગળની સાધના થાય છે. સાધનથી સિદ્ધિ મેળવી તેનાથી પર થવું તે સાધના છે.
ચોથા–પાંચમા-છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકની સાધનામાં સાધુ-- સાવી-શ્રાવક-શ્રાવિકા ઉપકરણે. હોય છે. સાતમ. ગુણ સ્થાનકે અને ત્યારબાદ ક્ષેપક શ્રેણિ કે ઉપશમણિ માંડે છે એમાં જે સાધના છે તે કેવળ અંતઃકરણની સાધના છે. એ ગુણસ્થાનકોની ઉપકરણ અનુલક્ષીને વ્યવહારુ વાત પણ નથી. (૮ થી ૧૨ ગુણસ્થાનકે)
ગ શૈર્યતા આવવી જોઈએ. સ્વાવલંબી બનવું જોઈએ. સાધનમાં ઓછામાં ઓછા સાધન કરતાં જવું જોઈએ. સાધન છેટાં નથી પણ સાધન પ્રાપ્ત કરી સાધકે જે સાધકભાવે કરવાં જોઈએ અગર તે થવા જોઈએ. તે થતાં નથી. એની ઊણપ છે. સાધન જે સાચા સાધકભાવે કરે તે સિદ્ધિ પામે. સાધક સાચે ત્યારે કે જ્યારે એની સાધનામાં એ સાધનોથી પર થતું જાય એટલે કે ઉપર ચઢતે જાય.
જ્યાં કરણ અને ઉપકરણની પ્રધાનતા માટે આગ્રહ હોય ત્યાં સંપ્રદાયવાદ હોય છે. આધ્યાત્મની મૂળદ્રષ્ટિ,
