________________
૪૨
થતાં અઘાતિકર્મનું મહત્વ જ નથી રહેતું. જ્યારે ઘાતી કર્મ વિષે પુરુષાર્થ વિના વિજય નથી.
ચાર પ્રકારનાં ઘાતિકર્મમાં મેહનીયકર્મ એ મળ છે. અતરાયકર્મ એ વિક્ષેપ છે. અને જ્ઞાનાવરણીય તથા દશના વરણયકર્મ એ આવરણ છે. - મેહનીયકર્મના મળ કર્મયોગ એટલે કે જગત પ્રતિના. પ્રેમ, મૈત્રી, કરૂણા, પ્રદ, વાત્સલ્ય, ક્ષમા, દયા, દાન, સેવા, અહિંસા આદિના ભાવથી દૂર થાય.
અંતરાયકર્મના વિક્ષેપને ઉપાસ્ય તત્વ એવાં દેવ-ગુરુની ઉપાસનાથી અર્થાત્ ભક્તિયોગ જે સંયમ અને તાપૂર્વક હેય એનાથી દૂર થાય.
જ્યારે દર્શનાવરણીય અને જ્ઞાનાવરણીયકર્મના આવરણ ને જ્ઞાનગ તથા ધ્યાનઅર્થાત્ જ્ઞાન–દયાનથી દૂર કરી શકાય.
ધાતકમની બધી પ્રકૃતિ પાપપ્રકૃતિઓ છે. જ્યારે અઘાતકર્મની પ્રકૃતિએ પાપ-પુણ્ય ઉભય પ્રકૃતિઓ છે.
અઘાતી કર્મની પુણ્યપ્રકૃતિ જેટલી જીવને રુચે છે. તેટલી ઘાતકર્મને ક્ષય કરવાની ઈચછા થતી નથી, અને અઘાતી કર્મની પાપપ્રકૃતિ જેટલી જવને કઠે છે તેટલાં ઘાતકર્મ કઠતાં નથી. બાકી તે અધાતીકર્મની પુણ્યપ્રકૃતિ. એને બંધ કર હશે તે તે પણ ઘાતકર્મમાં વિવેક કરવાથી જ થશે. જીવ જે ચારે અઘાતી કર્મનાં વિપાકો દયમાં પ્રતિક્ષણે પોતાના જ્ઞાન ઉપગમાં પુણ્યકૃતિઓનાં ઉદયને ઈચ્છે છે તે જ જીવના મેહભાવે છે.
