________________
ઘાતી-અઘાતી કર્મ અને
- કર્મમુકિત સાધના
પનાલાલ જગજીવનદાસ ગાંધી આમ સંસારી જીવને બે દશા વતે છે. એક તે અધાતીકર્મના ઉદયવાળી પાપ-પુણ્યના ઉદયરૂપ બાદશા, જે દેહાદિ અર્થાત આયુષ્ય કર્મ, વેદનીય કર્મ, નામ કર્મ અને ગોત્ર કર્મ છે અને જીવનની બીજી દશા તે ધાતી કર્મના ઉદયવાળી અઢાર પાપ સ્થાનકોના ભાવયુક્ત કષાય અજ્ઞાન, મોહભાવ, દેહભાવવાળી અભ્યતંર એવી આંતરદશા.
મેહનીય કર્મ એ મુખ્ય અને સૂક્ષમ ઘાતકર્મ છે. એ મેહને રમવાના રમકડાં સ્થૂલ એવાં અઘાતી કર્મો છે. આમ અધાતીકર્મનું મૂળ ધાતી કર્મ છે અને ધાતકર્મનું મૂળ મેહ અને અજ્ઞાન છે.
મેહ અને અજ્ઞાનને ખતમ કરવાથી ધાતકને સર્વથા નાશ થાય છે. પછી અધાતી કર્મો કાળક્રમે પૂરાં થતાં અજન્મા બનાય છે.
અધાતી કર્મોને પ્રધાન સંબંધ શરીર સાથે છે. અને શરીરને સંબંધ આત્મપ્રદેશની સાથે છે, જ્યારે ધાતકર્મોને પ્રધાન સંબધ મન સાથે છે, અને મનને સંબંધ ઉપગ સાથે છે, જે ચેતના છે.
