________________
૩૫૫
બને. જેમ મીઠાઈમાં ગળપણ (મીઠાશ) અને રસવતી (રાઈ) માં સબરસ (નમકમીઠું) તેમ સવ ચારેય આચારમાં પાંચમે વીર્યાચાર ભણો જોઈએ. મીઠાશ વિનાની મીઠાઈ નહિ. સબરસ વિનાની રઈ નહિ તેમ વીર્યાચાર વિનાને આચાર નહિ.
જ્ઞાન-દર્શન–ચારિત્ર-તપ એ વીર્યશક્તિ ફેરવવાને માટેનાં ચાર આંતર સાધન છે. વીર્ય-રસ એ સ્વસંવેવ ચીજ છે. સ્વસંવેદ્ય તત્વથી આત્માને અનામી-અરૂપી કહેલ છે. વસંવેદ્ય તત્વને કેઈ નામનિક્ષેપે કે સ્થાપના નિક્ષેપ નથી. ધ્યાન પણ વીર્યશક્તિ છે.
આત્મા તેજ (અગ્નિ) રવરૂપ છે અને વીર્ય સ્વરૂપ છે તેજસ શરીરથી જઠરમાં પચાવેલ શક્તિથી વીર્ય બને છે અને વીર્યથી જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્ર–તપ તેજસ્વી બને છે.
સૂર્યના તાપથી અનાજ ઊગે છે અને ચૂલાના અગ્નિથી અનાજ પરિપકવ બને છે જે ખોરાક રૂપે પરિણમે છે, તેને દાંતથી ચાવીને, તેમાં મુખરસ-અમીરસ ભેળવીને પચાવેલ તે ખેરાક જઠરમાં તેજસ શરીરથી વીયરૂપે પરિણમે છે.
પંચાચારમાં જેટલું વીર્ય ભળે તેટલું ઊચું પુણ્ય બધાય છે. કર્મને શોપશમ થાય છે-કમને ક્ષય થાય છે અને અંતે આત્મા કર્મ મુક્ત બને છે.
આત્મા જે કઈ સૌંદર્યવાન, તેજસ્વી, વીર્યવાન પદાર્થ નથી. સૂર્ય, ચન્દ્ર આદિ અન્ય તેજસ્વી પુદ્ગલપદાર્થો આત્માના તેજમાં પ્રકાશે છે. વીર્ય જે જીવમાં હેત નહિ તે તે શુષ્ક અને નિસ્તેજ હેત.
