________________
૩૨૨
સુંદર બુદ્ધિગમ્ય સંબંધ કરી બતાડેલ છે. અનુપમ અદ્વિતીય ગૂંથણી છે. દ્વાદશાંગીમાંથી જે કાંઈ ધર્મઆચરણ કરીએ તે આ જ વિસ્તાર છે. એટલું જ નહિ પરંતુ પરમેપકારી તીર્થંકર પરમાત્મા ભગવતેએ પ્રરૂપેલ આ ધર્મનું નામ જે પંચાચાર ધર્મ આપેલ છે તે તેમની સર્વજ્ઞતાનું બેનમૂન સૂચક છે. કારણ કે તે જીવ માત્રના લક્ષણનાં જે નામ છે તેમજ જીવ માત્રને મૂળ શુદ્ધ સ્વરૂપના જે ગુણ છે. તેના અનુસં. ધાનમાં જ ખૂબ યથાયોગ્ય બંધબેસતું એવું “ચાચાર પાલના ધર્મ નામ પ્રજયું છે. ,
આ પંચાચારના પાલનમાં લૌકિક ધર્મથી લઈ લોકોત્તર ધર્મ સુધીના બધાય ધર્મોને એમાં સમાવેશ થઈ જાય છે. માનવતાથી માંડી વીતરાગતા પ્રાપ્ત થાય ત્યાં સુધીના બધાય ભેદ-પ્રભેદ અને વર્ગો તેમાં સમન્વિત થયેલ છે. તેને કમ માનવતા-સજજનતા–સાધુતા અને વીતરાગતા છે.
માનવતા એટલે એવી વૃત્તિ અને કૃતિ કે સમવિત કેઈને ભલે સુખી કરી શકાય કે ન કરી શકાય પણ કોઈને પોતા વડે દુ:ખી તે ન જ કરાય. આ બાબત અઢાર પુરાણના સારભૂત તવરૂપે મહર્ષિ વ્યાસમુનિએ પણ પુરાણમાં જણાવ્યું છે કે....
अष्टादस पुराणेसु व्यासस्य वचनद्वय । परोपकाराय पुण्याच पापाय परपीडनम् ।।
સજનતા એ માનવતાનો વિકાસ છે. દુઃખીઓને પોતાનું સુખ વહેંચી આપી જીવવું તેનું જ નામ સજજનતા!
