________________
૨૭૩
(૧) હિંસા-કરવી નહિ (૨) ચેરી કરવી નહિ (૩) જૂઠું બોલવું નહિ (૪) પરિગ્રહ (સંઘર)રાખવો નહિ (૫) ભેગ ભેગવવાની ઈચ્છા અર્થાત્ કામના રાખવી નહિ. એ પાંચ વ્રત (પ્રતિજ્ઞા પચ્ચખાન)ની પાલના તે પાંચ બાહ્યવ્રત છે એ નૈગમનયને અનુસરીને છે. બાકી આત્મા મરતે નથી, હણાતો નથી તે આત્માને હો-હિંસા કરી કેમ કહેવાય? બધું પર છે, કેઈનું કાંઈ નથી તે ચોરી કરી કેમ કહેવાય? એ સ્થિતિ તે નિશ્ચય સ્વરૂપની છે. આત્માના પરમ આત્મ સ્વરૂપની એ સ્થિતિ છે, જ્યાં સાધના નથી પણ સિદ્ધ અવસ્થા છે. વર્તમાનમાં તે જીવ સાધક છે અને સાધકને સાધનામાં નયાશ્રિત વ્યવહાર હોય જેને અનુસરીને એ પાંચ વ્રત છે. નયાતીત દેહાતીત થઈ અદેહી સિદ્ધ થયે નય વ્યવહાર ન રહે.
કવિ કાલીદાસ હિન્દને સેકસપિયર છે.” સુખદુઃખના સાથીને કહેવું કે તે મારો જમણો હાથ છે, વહાલી પુત્રીને આંખની કીકી કહી સંબેધવી, સુંદર સ્ત્રીને મૂર્તિમાન સૌંદર્ય તરીકે લેખવી કે.
'त्वं जीनितं, त्वमसि मे हदयं द्वितिय
त्व कौमुदी नयनयोरमृतं त्वमझे ।' તું મારું જીવિત છે, મારું બીજું હૃદય છે, મારાં નેત્રોની ચન્દ્રિકા છે, મારા અંગને અમૃતરૂપ છે એવા ઉદ્દબોધન કરવા તે સર્વ ઉપચાર નિગમનયનાં ઉદાહરણ છે. પુરુષસિંહાણ.”, “પુરુષવર પંકરિયાણું”, “પુરૂષવર ૧૮
