________________
२७०
નિશ્ચયનયનું કાર્ય કરવા માટે વ્યવહાર નયને આશ્રય લે પડે છે. પૂર્ણ નિશ્ચય પામ્યા પછી વ્યવહાર નયના ટેકની આવશ્યકતા રહેતી નથી. કાંઈ કરવાનું જ્યાં હોય
ત્ય ટેકે જોઈએ. સકિયતા છે ત્યાં વ્યવહાર છે. શુદ્ધ નિશ્ચય સ્વરૂપ અક્રિય સ્વરૂપ છે. (૧) ગમ નય -
| ર મ રૂતિ નીમ ગમ એટલે કે નિગમ અર્થાત્ કલ્પના. ગમનયને નથી ભૂતકાળની મર્યાદા કે નથી ભવિષ્યકાળની મર્યાદા.
ગમનય ઉપચારિત સત્ય માને છે. નિગમન, અંશ, આરોપ ઉપચાર) સંકલ્પને જેમ માને છે તેમ જડ દ્રવ્યને રૌતન્ય માને છે અને ચેતન દ્રવ્યને જડ માને છે. નેગમનય ઉપચરિત સત્યને માને છે, તે અનુપરિત સત્યની અપેક્ષાએ છેટું ઠરે છે. બાકી વ્યવહારની અપેક્ષાએ સાપેક્ષપણે ઉપચરિત સત્ય પ્રમાણે જ્ઞાનનો વિષય અને વેદનને. વિદ્ય બને છે. આત્મા અને પુદ્ગલ રકંધ (દેડ-શરીર)નું જે મિશ્રણ થયેલું છે, એમાં જડ અને ચૈતન્યને ભેદ સમજવે સહેલું છે, પરંતુ રૂપી (પુદ્ગલ સ્કંધ) અને અરૂપી (આત્મા) ને ભેદ સમજ ઘણે કઠિન છે. છતાં જડને ચેતન કહેવું અને ચેતનને જડ કહેવું તે ધમતર નિગમનય અથવા આરોપ નગમનાય છે. અત્રે ઉપચારિત શબ્દને ખુલાસો કરી લઈએ કે જે નીકળી જાય, ટળી જાય છે તે ઉપચરિત કહેવાય છે. સાધ્ય પ્રાપ્ત થતાં સાધન નીકળી જાય –ટળી કે છૂટી જાય છે. એટલે સાધના ઉપચરિત કહેવાય. સાત નામાં જે ગમનય નહિ સ્વીકારીએ તે જગત વ્યવહાર
