________________
૨૧૪
એક ભેદ છે તે નિદ્રા તે જીવને આવશ્યક છે, કેમ કે નિદ્રા વિના જીવ જીવી શકતું નથી. નિદ્રાનાશના રેગી આપઘાત કરી જીવનને અંત આણવા સુધી જાય છે. તે એને પાપપ્રકૃત્તિ કેમ કહેવાય? એને જવાબ એ છે કે નિદ્રા એ જડવત્ દશા છે, અને પ્રમાદરૂપ હોવાથી કદી ય નિદ્રાવસ્થામાં કેવલજ્ઞાન થતું નથી અર્થાત્ પરમાત્મા બની શકાતું નથી માટે તેને પાપપ્રકૃતિ કહેલ છે.
“મંગલાણં ચ સવ્વસિં પઢમં હવઈ મંગલ'
સર્વ મંગલમાં પ્રથમ મંગલ એટલે કે ઉત્કૃષ્ટ મંગલ નમસ્કાર મહામંત્રમાંને પંચ પરમેષ્ઠિ પદોને કરવામાં આવતે નમસ્કાર છે.
અહીં હવે પ્રશ્ન એ ઉદ્દભવે છે કે આનંદ અથવા સુખ ને સંકેત કેમ ન કર્યો? પાપને ગાળે તે મંગલ એ “મંગલ શબ્દને અર્થ છે. વ્યાકરણશાસ્ત્રની પદ્ધતિએ “મંગલ” શબ્દના એવાં ઘણાં અર્થ થાય છે. જ્યાં આનંદ યા સુખ હોય ત્યાં મંગલ હોય પણ ખરું અને ન પણ હોય. પરંતુ
જ્યાં મંગલ હોય ત્યાં આનંદ અને સુખ નિયમ હોય જ. મંગલ થાઓ ! એ આશીર્વચન કલ્યાણ અને હિતને સૂચવે છે. હિત અને સુખ એ બેમાં મોટે ભેદ છે. હિત અને કલ્યાણ નિત્ય તત્વ છે. જ્યારે હિત અને કલ્યાણ નિરપેક્ષ સુખ અનિત્ય છે. માટે જ નમસ્કાર મહામંત્રની ચુલિકામાં
સર્વ પાપને પ્રણુશ થાઓ !” અને “સવનું મ ગલ થાઓ !” એવી જે રચના છે તે જીવને પરમાર્થ તત્વની મહા-મૂલ્યવાન બક્ષિસરૂપ છે.
