________________
૧૭૨
પેાતાના ભવિષ્યના અંત આણવા માટે ઉદ્યમ કરવાને છે. જ્યારે અન્યના ભવિષ્ય અંગે ભવિતવ્યતાથી વિચાર કરવાના છે. તે તે જીવેાના ભૂતકાળના ઈતિહાસને પણુ તથા પ્રકારની ભવિતવ્યતાથી મૂલવવાનો છે.
(૫) ભવિતવ્યતા (નિયંત્—પ્રારબ્ધ) :
કૈલિ ભગવત (સર્વજ્ઞપ્રભુ ) જે મનાવ અર્થાત્ ઘટના પ્રસંગ કે Event ને જે પ્રમાણે એમના જ્ઞાનમાં જોયા હોય અથવા તે જોતાં હોય તે જ પ્રમાણે તે બનાવનું નિશ્ચિત અનવું તેને ભવિતવ્યતા કહે છે.
• ભગવંત જે પ્રમાણે જુએ છે તે જ પ્રમાણે થાય છે; તે ભગવતની સન્નતા છે. જ્યારે જે પ્રમાણે થાય છે તે જ પ્રમાણે ભગવત જુએ છે.” તે ઋતની વીતરાગતા છે. નિપ્રર્ય જનતા,નિમેડિતા, નિષ્પક્ષતા, નિરપેક્ષતા માધ્યસ્થતા છે.
જે ફરનાર નથી, જે ટળનાર નથી, જે નિશ્ચિત છે અને જે અવશ્યભાવિ છે તે ભવિતવ્યતા છે.
સ્વભાવ અનાદિ-અનંત સિદ્ધ છે. સ્વભાવ અકથી છે. ભવિતવ્યતા એ બનાવ-ઘટના Event છે. એની શરૂઆત (આદિ) છે અને તેને અંત પણ છે. ભવિતવ્યતા ક્રમથી હાય છે. બનાવ અને ત્યારે ઉત્પાદ અને નાવ પૂરા થાય ત્યારે
ય.
ભવિતવ્યતા એ અખાધાકાળવાળુ હોવાથી ‘ પર ’ વસ્તુ છે. ભવિતવ્યતા એ વાયદાના વેપાર છે. જયારે ઉદ્યમ એ રાકડાના હાજરના વેપાર છે.
