________________
૧૧૩
એક ભવમાંથી, બીજા ભવમાં જીવ સર્યા કરે છે. એમ વારંવાર સર્યા કરે છે તેથી તેને સંસાર કહે છે. એમાં આત્મા, મન અને શરીરનું એક ક્ષેત્રી એકીકરણ છે તેમાં કર્મના ઉદયની આધીનતા છે. જે દયિક ભાવ છે જે ગુણ સર્વથા–આવરાયેલ હોય અને અંશે પણ ખુલે ન હોય તેને ઔદૂયિકભાવ કહેવાય છે.) એવાં જ પરમા ભાથી પણ વિમુખ છે અને પિતાના સ્વરૂપથી પણ વિમુખ . તેમ જ આધિ વ્યાધિને ઉપાધિના ત્રિવિધ તાપથી ગ્રસ્ત છે. અહીં આધિ એટલે અધ્યાત્મિક (માનસિક) દુઃખ, વ્યાધિ એટલે કાયિક દુઃખ (રેગ) અને ઉપાધિ એટલે બાહ્ય પ્રતિકૂળ સંગ છે એ દષ્ટિને દશ્યમાં સમાવે છે અને યને જાણીને શેયને ચૂંટે છે. એમને નથી કેઈ સાધ્ય કે નથી કેઈ દયેય એટલે સાધનાને પ્રશ્ન છે જ નહિ. તેઓ અસાધક છે. એમાં ગતિ છે પણ પ્રગતિ નથી, ધાણીના બેલની જેમ સંસારમાં ચકરાવી લીધા કરે છે. સંસારમાં ભ્રમણ ચાલુ ને ચાલુ જ રહે છે. પરિઘ ઉપર ઘૂમ્યા કરે છે પણ ધરી તરફ કેન્દ્ર તરફ તેમનું ગમન હેતું નથી.
આવા પુદગલાભિનંદી ભૌતિકવાદી જીવ જ્યારે સુખ દુઃખના રાકરાવાથી થાકે છે, સુખ મેળવવા જતાં દુઃખી થાય છે ત્યારે આંતરખેજ કરે છે અથવા તે કઈ સંતના સમાગમમાં આવે છે ત્યારે કે પછી અધ્યાત્મગ્રંથના વાચનથી પિતાની ઝાંઝવાના જળ મૃગજળ પાછળની પરિણામવિહીન દેટને પીછાને છે ત્યારે અંતરમુખી થાય છે. આંતરનિરીક્ષણ કરે છે અને આંતરને જેતે થાય છે. પિતાના સ્વરૂપનું ત્યારે એને ભાન થાય છે. અને બહિરામપણામાંથી અંતરાત્મપણા તરફ વળે છે. આ બહિરાત્મપણાનું અંતરાત્મપણામાં રૂપાંતર
