________________
૧૦૮
આપણે પૂછીએ કે ભાઈ ! મધનની વાત ખાજુ પર રાખ અને દુ:ખનુ વેદન છે કે નહુિં તે કહે. જવાબ મળશે કે.... દુઃખ છે અને તે દુઃખનુ હું. વેદન કરું છુ.” હવે દુઃખનુ કારણ તપાસીશું તે એના મૂળમાં કાંઈક ભૂલ જણાશે. આપણા જીવનવ્યવહાર છે કે જે ભૂલ કરે તે અદિખાનામાં —જેલખાનામાં–કેદમાં જાય, અર્થાત્ દિ અને અને જેલમાં ખંધનનુ દુ:ખ ભોગવે.
ભૂલ અને દુઃખનો ક્રમ પાડવાની જરૂર છે, વ્યક્તિ દુઃખ અને સુખને અવશ્ય અનુભવે છે, અને જાણે છે તેમ માણે છે. સુખ અને દુઃખ ન દેખાતાં હૈાવા છતાં સહુ માને છે. કેમકે એ નિજ અનુભવની વાત છે. પણ દુ:ખના કારણમાં પાપ અર્થાત્ દોષસેવન (ભૂલ) અને સુખના કારણમાં પુણ્ય અર્થાત્ ગુણસેવન (સદ્ભાવ-સત્કા) રહેલ છે એને જીવ જોતા નથી અને માનતે નથી અને છતાંય આશ્ચયની વાત તા એ છે કે પ્રત્યેકે પ્રત્યેક વ્યક્તિ સર્વથા દુઃખથી મુક્તિ તથા અનંત–અક્ષય-અખ ડ-અવ્યાબાધ એવાં સ્વાધીન ને પૂર્ણ સુખની ઈચ્છા રાખે છે. જીવની રા ઈચ્છા તે જ તેની મેાક્ષની ઈચ્છા થઈ. આમ જીવ મેાક્ષને માનતા નથી પણ મેાક્ષના ભાવને તેા ઈચ્છે જ છે. વળી જીવ પરમાત્મ વ્યક્તિ કે પરમાત્મ તત્ત્વ-પરમાત્મ સ્વરૂપને માનતે નથી પરંતુ પરમાત્મ વ્યક્તિ જેવી નિત્યાવસ્થા—-પરમભાવની માંગ તેા રાખે જ છે. આ જ જીવનું અજ્ઞાન છે અને મેહ કહા કે મૂઢતા (મૂર્ખતા) તે છે જે જીવના રાગ છે.
જ્યાં રાગ પડયા છે, જ્યાં ઊધે! રાગ પડયા છે ત્યાં વૈરાગ્ય કરવાના છે. જે વસ્તુ અનિત્ય છે, ખ ધનરૂપ છે અને ખંધન વડે દુ:ખ છે ત્યાં વૈરાગ્ય કરવાના છે અને નહિ કે
