________________
૮૫
ભાવે છે જયારે શુભ ભાવે “સાત્વિક અને “સમ પ્રકારના ભાવે છે. મેક્ષના લક્ષ્ય પૂર્વકના જે સાત્વિક ભાવે છે, તે લોકોત્તર સાત્વિક ભાવ એટલે કે સમ્યગ ભાવ છે.
વૈરાગ્ય ભાવ, એટલે અશુદ્ધભાવ, કારણ કે પુદ્ગલ સાપેક્ષ છે અને વીતરાગતા આવી નથી. પરંતુ તે અશુદ્ધ છતાંય વૈરાગ્ય ભાવ છે. માટે તે, સાત્વિક ભાવ કહેવાય. એ બૈરાગ્યભાવ આલકમાં પરલેક યાને સ્વર્ગના સુખને લક્ષ્ય નહિ પણ અપવર્ગ અર્થાત્ મેક્ષ સુખના લક્ષ્ય હોય તે તે લોકેત્તર સાત્વિક ભાવ અર્થાત્ સમ્યગ્યભાવ કહેવાય છે વૈરાગ્યની પરાકાષ્ટા વીતરાગતા છે. જે વીતરાગતા શુદ્ધભાવ છે.
ભવ્ય અને અભવ્યના ભેદ સંસારીજીવમાં પડે છે. જ્યારે ધર્મ-અધર્મ –“આકાશ” અને “સિદ્ધ પરમાત્માના જી” પિતાના ભાવમાં અર્થાત્ “સ્વભાવમાં હોવાથી ત્યાં ભવ્ય, અભવ્યને પ્રશ્ન ઉદ્ભવતું નથી. તેમ પુગલદ્રવ્યમાં પણ પુદ્ગલ દ્રવ્યને એક પરમાણુ, પુદ્ગલદ્રવ્યના બધાંય ભાવોને અર્થાત્ પયાને પામી શકતે હેવાના કારણે, ત્યાં બધા જ પરમાણુ ભવ્ય છે એથી પુગલ વિષે ય ભવ્ય કે અભવ્યને પ્રશ્ન ઉદ્ભવતું નથી,
પગલદ્રવ્યમાં બંધ-મેક્ષ તત્વ નથી. બંધક્ષ તત્વ સંસારી જીવને જ હોય છે કારણ કે “ઉપચરિત” અને “અનુ. પચરિત, માત્ર જીવદ્રવ્યને જ લાગુ પડે છે બદ્ધ સંબંધ કેવલ સંસારી જીવને છે અને તેથી બંધ તત્વ છે જે ઉપચરિત ભવ્ય સંબંધ છે, પરંતુ ભવિ છે અને ચરિત ભવ્યતાને પામી શકે છે તેથી જ સંબંધની સામે મેક્ષ તત્વ છે.
