________________
ઉપચરિત ભવ્યત્વે ધર્મ-અધર્મ–આકાશ અને સિદ્ધપરમાત્મામાં નથી. ઉપચરિત ભવ્યત્વ માત્ર સંસારી જીવ અને પુદ્ગલના બદ્ધ સંબંધ વિષે જ ઘટે છે.
પાચે અસ્તિકાયનું, જે સ્પર્શ પરિણમન છે. તે “સ્પેશ ભવ્યત્વ છે. એ એકક્ષેત્રી અવગાહના છે. આકાશમાં આકાશ પ્રદેશ સહિતના બધાંય પાંચે અસ્તિકાયનું ચૌદ રાજલક પૂરતું એક ક્ષેત્રી અસ્તિત્વ છે. જે “સ્પર્શ પરિણમન ભવ્યત્વ છે.
ગુણની અંદર ગુણભેદથી જે પરિણમન છે. તેને પણ ભવ્યત્વ કહેવાય આવું ભવ્યત્વ ધર્મ અધમ આકાશ અને સિદ્ધ પરમાત્મામાં નથી. આ ચારેયમાં તેમના ગુણમાં સમરસમાત્રા છે. જ્યારે સંસારીજીવ અને પુદગલ દ્રવ્યમાં વિષમરસમાવ્યા છે. પિતાના પ્રદેશને આધાર લઈને ગુણ, ભેદરૂપ કાર્યરૂપે પરિણમે છે એટલે એને ઉપચરિત ભવ્યત્વ કહેવાય છે.
આમ ત્રણ પ્રકારના ભવ્યત્વ આપણે જોયાં કે....(૧) સ્પર્શ પરિણમન ભવ્યત્વ (૨) બદ્ધ પરિણમન ભવ્યત્વ અને (૩) તરૂપ પરિણમન ભવ્યત્વ.
બદ્ધ પરિણમન માત્ર સંસારી જીવ અને પુદ્ગલના સંબંધમાં ઘટે છે. જે અનિત્ય છે અને એમાં ગુણનું પરિ. યુમન રૂપાંતરતાએ છે જેથી ભિન્ન ભિન્ન છે.
પુદ્ગલ દ્રવ્યમાં (૧) પોતાના પ્રદેશનું એક ક્ષેત્રી અવકાશમાં રહેલ અવગાહન સ્પર્શ પરિણમન ભવ્યત્વ.
(૨) પિતાના ગુણનું તરૂપ પરિણમન ભવ્યત્વ તથા.
