________________
ઋષભકુમાર જે સમયે લગભગ ૧ વર્ષના હતા ત્યારે એક દિવસે દેવરાજ ઇન્દ્ર પ્રભુની સેવામાં ઉપસ્થિત થયા. એ સમયે એમના હાથમાં એક ઇસુદંડ(શેરડીનો સાંઠો) હતો. બાળકે ઇશુની તરફ હાથ વધાર્યો. ઇન્દ્ર એ ઇક્ષુદંડ પ્રભુને આપ્યો. પ્રભુએ શેરડીના રસનું પાન કર્યું. સંભવતઃ આ જ કારણે પ્રભુના વંશનું નામ “ઇક્વાકુ અને ગોત્રનું નામ “કાશ્યપ” પડી ગયું. ભગવાનના જન્મની ભૂમિ પણ “ઇક્વાકુભૂમિ' કહેવાઈ.
ભગવાન ઋષભદેવ જે સમયે માતાના ગર્ભમાં આવ્યા, એ સમયે કુબેરે હિરણ્ય-વૃષ્ટિ કરી, એટલે એમનું નામ “હિરણ્યગર્ભ પણ રાખવામાં આવ્યું. ભ. ઋષભદેવ કર્મ અને ધર્મના આદિ પ્રવર્તક હતા, અતઃ જૈનાચાર્યો તથા જૈન ઇતિહાસવિદોએ એમને “આદિનાથ' કહીને સંબોધિત કર્યા. પરિણામ સ્વરૂપે જનસાધારણમાં, શતાબ્દીઓથી ભગવાન ઋષભદેવ આદિનાથના નામથી પણ વિખ્યાત છે.
( બાળક નષભનો આહાર આગમોના વ્યાખ્યા-સાહિત્યની જેમ નિર્યુક્તિ, ભાષ્ય, ચૂર્ણિ આદિ તથા કહાવલી આદિ ગ્રંથોમાં પ્રાપ્ત ઉલ્લેખોથી પ્રગટ થાય છે કે શિશુતીર્થકર સ્તનપાન કરતા ન હતા. દેવ-દેવેન્દ્રોએ પ્રભુ ઋષભને જન્મ ગ્રહણ કરતા જ એમના હાથના અંગૂઠામાં અમૃત અથવા મનોજ્ઞ પૌષ્ટિક રસનું સ્થાપન કરી દીધું હતું. ભૂખ લાગવા પર શિશુ ઋષભ પોતાનો અંગૂઠો મોઢામાં મૂકી દેતા અને એના વડે વિભિન્ન પ્રકારના પૌષ્ટિક રસ ગ્રહણ કરતા. ભ. ઋષભ જેમ-જેમ મોટા થતા ગયા તેમ-તેમ દેવતાગણ એમને ફળાદિ મનોજ્ઞ આહાર પર્યાપ્ત માત્રામાં આપતા રહ્યા. “કહાવલી અનુસાર ભ. ઋષભદેવે પ્રવ્રજિત થતા પહેલાં સુધી પોતાના સંપૂર્ણ ગૃહસ્થજીવનકાળમાં દેવો દ્વારા લાવવામાં આવેલાં દેવકુરુ અને ઉત્તરકુરુ ક્ષેત્રોનાં ફળોનો આહાર અને ક્ષીરસાગરનાં જળનું જ સેવન કર્યું.
(અભૂતપૂર્વ ઘટના ) ભ. ઋષભદેવની બાળલીલાઓ ઘણી અદ્ભુત અને જનમાનસને આલાદિત, આત્મવિભોર અને સંમોહિત કરનારી હતી. એમના નયનાભિરામ અલૌકિક સૌંદર્યને જોવા માટે આવનારાઓનો તાંતો (ભીડ) લાગેલો રહેતો હતો. પ્રભુના એક-એક મધુર સ્મિત ઉપર, એક-એક મનોહારી બાળલીલા [જેન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ 96969696969696969696969696969690૩૯ ]
