________________
જૈન દ્રષ્ટિએ ક
ઉચ્ચાર કે વતન કરે તેનાં પરિણામેા પેાતાને જ ભાગવવાનાં છે. આ પૂર્વભૂમિકામાં પુનભવની સમજણ આપી અને કમનાં ફળ ભાગવવાની અને તેના હિસાબ રાખવાની ચેતનની પેાતાની શક્તિ અને જવાબદારીની ચાખવટ કરી.
આત્માના સ્વીકાર
કના આખા સિદ્ધાંત મહાન છે, એનાથી ઘણી મૂંઝવણ કે ગૂંચવણના ખુલાસા થઈ જાય તેમ છે. જૈન તત્ત્વજ્ઞાએ તેને અંગે ખૂબ લખાણ, વિવેચન અને ઉલ્લેખા ઠામ ઠામ કર્યાં છે, તે વિચારવા ચેાગ્ય છે. એમાં પ્રવેશ કરતાં પહેલાં અંશજ્ઞાન અને પ્રમાણજ્ઞાનની હકીકત ખાસ પ્રાસંગિક હોઈ તે પરલક્ષ દઈએ. દરરોજ પલટાતી અવનવી થતી જતી દુનિયામાં આપણે નવનવાં રૂપ ધારણ કરીએ છીએ, નવાં નામેા, ઉપાધિએ અને સ્થાના મેળવતા જઈએ છીએ અને એકના એક ભવમાં ટૂંકના શેઠ થઈ જઈએ છીએ, આસામીના સામી (પૈસાદારના ભિખારી) થઈ જઈએ છીએ. તેવી પલટો પામતી સૃષ્ટિમાં આપણા એક ભાગ કાયમ રહે છે. આપણામાં જેમ પલટો પામતા ધર્મો ક્ષણે ક્ષણે ફરતા રહે છે (એમને પર્યાય કહેવામાં આવે છે) તેમ જ અમુક ધર્માં સ્થાયી રહે છે (એમને ગુણ કહેવામાં આવે છે). આ ગુણ અને પર્યાય જેને હાય તેને આત્મા કહેવામાં આવે છે. આત્મા છે, આત્મા સ્થાયી છે. આત્મા કર્મના કર્તા છે, આત્મા કના ભાક્તા છે, યાગ્ય પ્રયત્ન કરતાં એ ક ના સર્વથા ત્યાગ કરી મુક્ત થનાર છે અને એનું વ્યક્તિત્વ કાયમ છે, છતાં પર્યાયના ફેરફાર એનાં વિશેષણામાં ફેરફાર થતા રહે છે. કોઈવાર એ ર'ક કહેવાય છે, કોઈવાર માટો માંધાતા બની જાય છે, કેાઈવાર જનાવર બને છે, કાર્દવાર દેવ બને છે, કોઇવાર ઇયળ, માંકડ, જૂ કે મંકોડા અને છે. આમ અનેક આકાર થવા છતાં એ છે એ વાત સમજીને આગળ ધપવાનું છે. આ આત્મા છે એમ માનીને ચાલીએ કારણ કે
