________________
કર્યો છે. હવે વર્તમાન જન્મમાં મૃત્યુ વખતે અભિવ્યક્ત થઈ ભેગા મળી બીજા કેટલાંક જાતિવિપાકી, આયુવિપાકી અને ભેગવિપાકી કર્મો પછીના જન્મને આરંભશે અને આમ આ જ ક્રમે શું બધાં જ અદષ્ટજન્મવેદનીય કર્મો એકભાવિક જ બનશે? આ પ્રશ્નનો ઉત્તર ગભાષ્ય ૨.૧૩માં છે. તે આ પ્રમાણે છે. અદષ્ટજન્મવેદનીય કર્મો બે પ્રકારનાં હોય છે –નિયતવિપાકી અને અનિયતવિપાકી. આમાંથી જે નિયતવિપાકી છે તે જ એકભાવિક છે, જ્યારે જે અનિયતવિપાકી છે તે એકભાવિક નથી જ. અદષ્ટજન્મવેદનીય અનિ. યતવિપાકી કર્મોની બાબતમાં ત્રણ વિકલપ સંભવે છે–(૧) અપકવ દશામાં જ તેમનાં વિરોધીથી નાશ, (૨) પ્રધાન કર્મમાં આવાપગમન અને (૩) નિયતવિપાકવાળા પ્રધાન કર્મથી અભિભવ પામી. ચિત્તમાં લાંબા સમય સુધી પડી રહેવું. હવે આ ત્રણ વિકલપિને જરા વિસ્તારથી સમજીએ. કેટલાંક અદષ્ટજન્મવેદનીય અનિયતવિપાકી કર્મોને તેમના વિરોધી કર્મોથી નાશ થાય છે. દાખલા તરીકે, કૃષ્ણ કર્મોને નાશ શુકલ કર્મોથી થાય છે. કેટલાંક અદષ્ટજન્મવેદનીય અનિયતવિપાકી કર્મોનું પ્રધાન કર્મોમાં આવા પગમન થાય છે. આને અર્થ એ કે જ્યારે પ્રધાન કર્મ પિતાનું ફળ આપે છે ત્યારે જ તે પ્રધાન કર્મનાં અંગભૂત કર્મો ફળ આપે છે, તે પહેલાં કે તે પછી નહિ. કેટલાંક અદષ્ટજન્મવેદનીય અનિયતવિપાકી કર્મો અસમાન યા વિરોધી ક વડે અભિભૂત થઈને માત્ર બીજભાવે સ્વતંત્રપણે લાંબા વખત સુધી ચિત્તમાં પડી રહે છે અને જ્યારે તેમનાં સમાન યા અવિરોધી કર્મો બળવાન બને છે ત્યારે તેમનાથી તેઓ અભિવ્યક્ત થઈ પિતા પોતાનું ફળ આપવા લાગે છે. આ અભિભવને પામેલાં કર્મોને અભિવ્યક્ત કરી વિપાકે—ખ બનાવનાર નિમિત્તરૂપ અવિરેધી કર્મો ક્યાં છે એનો નિશ્ચય કરો કઠિન છે.
સૂત્રકાર સૂત્ર ૩.૨૨માં જણાવે છે કે કર્મો બે પ્રકારનાં છે–પક્રમ અને નિરુપક્રમ. ભાગ્યકાર સ્પષ્ટતા કરે છે કે સૂત્ર
