________________
કમની ઉત્તર પ્રવૃતિઓ
૧૨૫. અને પ્રત્યાખ્યાનાવરણ વર્ગના ચાર માસની કારકીર્દિવાળા માનને સૂકા કાષ્ઠ (લાકડા) સાથે સરખાવી શકાય. લાકડાને વાળવું હોય તે તેને તેલ લગાડી ધીમે ધીમે વાળી શકાય તેવા પ્રકારનું આ વર્ગનું માન સમજાય છે. આ વર્ગની માયા ગોમૂત્ર સાથે સરખાવેલ છે. બળદ કે ગાય ચાલતાં મૂતરે, તેની વક્તા ધૂળ સૂકાયા પછી ટળી જાય છે, તેવી આ પ્રત્યાખ્યાની વર્ગની માયા છે. પ્રત્યાખ્યાનાવરણ લેભ સરાવના ચીકણું મેલ સાથે સરખાવવા ગ્ય છે. માટીના કેડિયા કે સરાવ પર ચીકાશ લાગી હોય તેને કાઢતાં થોડી મહેનત લાગે છે. તેના જે આ લેભ છે. ધનાદિકને આ પ્રકારને લેભ કાઢતાં થોડી મહેનત પડે છે. પણ મહેનતને છેડે એને દૂર કરી શકાય છે.
કષાયને ચે અને છેલ્લે પ્રકાર સંજવલનના નામથી આળખાય છે. તદ્દન સાદા, ઝબકારો કરી થોડી અસર કરી જનારા આ ચોથા પ્રકારના મેનેવિકારે ઉપરછલ્લી અસર કરે પણ લાંબો કાળ ન ચાલે, તરત વીસરાઈ જાય અને વિકારે પણ લુપ્ત થઈ જાય. એને સ્થિતિસમય વધારેમાં વધારે પંદર દિવસને છે. લકઝબક અભિમાન આવી જાય, કેઈવાર કોધ થઈ જાય કે ચતુરાઈ દેખાડવા માયાકપટ થઈ જાય અને ઊંડી ઊડી પરિગ્ર. હવૃત્તિ થઈ જાય, તે આ ચેથા વિભાગમાં આવે છે. ચારિત્રમાં અતિ ઉજવળ ઊંચામાં ઊંચા ચારિત્રને “યથાખ્યાત” ચારિત્ર કહેવામાં આવે છે. નવત પૈકી સંવતત્વની વિચારણને પ્રસંગે આ ચારિત્રની ઓળખાણ પડશે. એ ચારિત્રને આ સંજ્વલન કષાયે. અટકાવે છે. આ સંજવલન કષામાં ચેતન જ્વલે-દીપે એટલે જરા, આવેશમાં આવી જાય, પરવશ થઈ જાય, પણ પાછે તુરત પિતાના સ્વભાવમાં આવી જાય. આવા કષાયને વશ પડી ગયેલા પ્રાણીઓ દેવગતિમાં જવા ગ્ય કર્મોને ગ્રહણ કરે. આ સંજવલન પ્રકારના કાધને જળરેખા સાથે સરખાવી શકાય. પાણીમાં લીટો પાડવામાં આવે કે લાકડીથી રેખા કરવામાં આવે, તે તુરત લુપ્ત થઈ જાય.
