________________
કર્મની આ મૂળાકૃતિ દર્શનમોહનીયના ત્રણ પ્રકાર
એના ત્રણ વિભાગ પાડવામાં આવ્યા છેઃ અશુદ્ધ, મિશ્ર અને શુદ્ધ, અશુદ્ધ દર્શન મેહનીયમાં સાચી સહણા થાય નહિ, શંકાકુશંકા થાય, બેટો અભિનિવેશ થઈ જાય, પિતાને સાચી વાત સૂઝે છતાં સાચે માર્ગે આવવાનું બને નહિ, ગતાનુગતિક રીતે, ખેટે માર્ગે ચાલ્યા કરવાનું થાય. આ સર્વને અશુદ્ધ દર્શનમેહનીય સમજવું. મિશ્ર મેહનીયમાં શુદ્ધ દર્શન તરફ રુચિ પણ ન થાય અને અરુચિ પણ ન થાય. એ મિશ્ર દશામાં અજ્ઞાનને સમાવેશ થતું નથી, પણ શુદ્ધ દશામાંથી પાત થતાં થોડો વખત વચગાળની જે દશા થાય છે તેને જ મિશ્ર મેહનીય ગણવામાં આવે છે. મિશ્ર દશાને કાળ તે ઘણે અ૯પ હેય છે. મિશ્રમાંથી કાં તે શુદ્ધ દશામાં અવાય. અથવા અશુદ્ધ દશામાં ચાલ્યા જવાય.
શુદ્ધ દર્શનમેહનીયમાં પ્રાણી સુરુચિ કરે તે પણ તેનામાં અનેક પ્રકારે મિથ્યાત્વના અંશ રહી જાય. પ્રાણી યથાપ્રવૃત્તિકરણ કરે ત્યારબાદ એ સાચે માર્ગે આવી જાય, પણ તે પણ એનામાં વિષયરુચિ, કષાયપ્રવૃત્તિ, અને યુગની અશુદ્ધિ ઓછીવધતી રહે છે અને જેમ જેમ એનામાં શુદ્ધિ થતી જાય તેમ તેમ એને દર્શનમોહનીયને શુદ્ધ પુંજ પણ ઓછો થતું જાય છે, પણ એને સર્વથા નાશ તે બહુ આગળ વધ્યા પછી થાય છે. આગળ જતાં બીજાં બે કરણ અને ગુણસ્થાનકનાં પગથિયાં પ્રાપ્ત થશે ત્યારે આ શુદ્ધપુંજનું સ્થાન બરાબર સમજાશે. અહીં એટલું ધ્યાનમાં રાખવાની જરૂર છે કે જેમ જેમ તત્ત્વસહણ થાય તેમ તેમ દશનમોહનીય છેડે આવતે જાય છે. એને પાકે છેડો તે બહ આગળ જતાં આવે છે અને એને માટે સમ્યક્ત્વની શુદ્ધિની જરૂર છે. આ બાબત પર આગળ ઘણી વિચારણા થશે. મિથ્યાત્વને અર્થ જ એ છે કે જીવ પદાર્થને તેના ઊલટા આકારમાં સહે એ, અથવા તેને સાચા આકારમાં ઓળખે નહિ એ. માણસ દારૂ પીએ કે ધરે ખાય અને પછી સેનાને કથીર જાણે કે ગટરમાં
