________________
ચાંડાલ
મોટાઈ માને છે. સિંહ માણસને પળવારમાં મારી નાખી શકે છે; માણસ પોતાના માનવબંધુને રીબાવી રીબાવીને મારે છે–સિંહ, વાઘ તે માણસનું ખોળીયું ખાઈને તૃપ્ત થાય છે. પણ માણસ તે હદય અને આત્માને પણ ચૂસી જવા છતાં સદા અતૃપ્ત જ રહે છે.”
સંસારમાં આવા રાક્ષસી અત્યાચારો છડેચોક ચાલી રહ્યા છે એ જોઈ મહારાજાનું કોમળ હૈયું કંપી ઉઠયું. માનવજાતિના પાપનું પિતે એકલા પ્રાયશ્ચિત્ત કરવા માગતા હોય તેમ એમણે પિતાનું ઉત્તરીય વસ્ત્ર કાઢી ચાંડાળને ઓઢાડયું.
મહારાજાના આગ્રહને માન આપી, ચાંડાળે મહારાજાની અતિથિશાળા તરફ જવા પગ ઉપાડયો. જતાં જતાં ચાંડાળથી ન રહેવાયું. એણે પૂછયું: “ખરેખર, શું તમે માણસ છે ?”
“તમને હું કોણ લાગું છું?” મહારાજાએ પ્રતિપ્રશ્ન પૂ.
“તમે મને દેવતા લાગો છે.” મહારાજાએ આ જવાબ સાંભળી એક નિશ્વાસ નાખ્યો. એમને થયું કે “આજે માનવ જાતિને એટલો બધો અધઃપાત થયો છે કે એક સાધારણ માણસમનુષ્યોચિત કર્તવ્ય બજાવનાર માણસ-પણ આ લોકોને દેવતાસ્વરૂપ લાગે છે.” ' ડીવાર સુધી મહારાજા મૌન જાળવી રહ્યા. એમણે ચાંડાળને હાથ પકડી પિતાની સાથે આવવાને આગ્રહ કર્યો.
“પણ હું પિતે નીચ જાતિમાં જન્મેલે ચાંડાળ છું. મારી સંગાથે ચાલતાં તમને સૂગ નથી ચડતી?”
“ચાંડાળ પણ સમાજનું એક અંગ છે, આવશ્યક અંગ છે. સમાજના એક અંગ પ્રત્યેની સૂગ એ પિતાના પ્રત્યેની જ સૂગ નહીં તો બીજું શું છે? પાપ પ્રત્યે મને જરૂર તિરસ્કાર છે અને પાપનું પિષણ કરનારાઓ તરફ પણ મને એવી જ ધૃણું છે. એમને *
,
,
,
