Sambodh Prakaran Part 01

SR No.: 005624
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
Total Pages: 290
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 6 MB

Page 46

૩૧
દેવ અધિકાર
ગાથાર્થ–દેવને વાણીના પાંત્રીસ ગુણો હોય છે. અતિશયોથી સહિત, ભવ્યજનોથી પૂજિત, દેવાધિદેવ એવા નામથી પ્રસિદ્ધ દેવ ભવસાગરને તરવા માટે નાવ સમાન છે. (૩૨)
વિશેષાર્થ– વાણીના ૩૫ ગુણો આ પ્રમાણે છે– ૧. સંસ્કારવન્દ્રસભ્યતા, વ્યાકરણશુદ્ધિ આદિ ઉત્તમ સંસ્કારોથી યુક્ત (વચન). ૨. ઔદાર્યો- ઉચ્ચ સ્વરે બોલાતું (ઉદાત્તર). ૩. ઉપચારપરીતતા– અગ્રામ્ય (ઉપચારોપેત). ૪. મેઘગંભીરઘોષત- મેઘની જેમ ગંભીર શબ્દવાળું (ગંભીર-શબ્દ). ૫. પ્રતિનાદવિધાયિતા- પ્રતિધ્વનિ, પડઘાવાળું (અનુનાદિ). ૬. દક્ષિણ–– (સરલ). ૭. ઉપનિીતરાગત્વમાલકોશ વગેરે ગ્રામરાગોથી યુક્ત (આ સાત વચનાતિશયો શબ્દની અપેક્ષાએ છે, બીજા અતિશયો અર્થની અપેક્ષાએ છે.) ૮. મહાર્થતામહાન-વ્યાપક વાચ્ય અર્થવાળું. ૯. અવ્યાહતત્વ–પૂર્વે કહેલ અને પછી કહેલ વાક્યો અને અર્થો સાથે વિરોધ વિનાનું. (અવ્યાહતપીપય). ૧૦. શિષ્ટત્વ- અભિમત-ઈષ્ટ સિદ્ધાંતના અર્થને કહેનાર અને વક્તાની શિષ્ટતાનું સૂચક. (નિર્મળ જ્ઞાન, વૈર્ય, સજનતા વગેરે ગુણોથી યુક્ત પુરુષને શિષ્ટ પુરુષ કહેવામાં આવે છે, તેનું વચન પણ શિષ્ટ-વચન કહેવાય છે.) ૧૧. સંશયોનો અસંભવ– અસંદિગ્ધતા, સંદેહરહિત (અસંદિગ્ધ). ૧૨. નિરાકૃતાન્યોત્તરત્વ- બીજાઓ જેમાં દૂષણ ન બતાવી શકે એવું અપહૃતાન્યોત્તર). ૧૩. હૃદયંગમતા– હૃદય-ગ્રાહ્ય, હૃદયને પ્રસન્ન કરનાર, મનોહર. ૧૪. મિથસાકાંક્ષતા– પદો અને વાક્યોની પરસ્પર સાપેક્ષતાવાળું (અન્યોન્યપ્રગૃહીત). ૧૫. પ્રસ્તાવૌચિત્ય- દેશ અને કાળને ઉચિત (દશકાલાવ્યતીત). ૧૬. તત્વનિષ્ઠતા– વિવક્ષિત વસ્તુના સ્વરૂપને અનુસરતું (તત્ત્વાનુરૂપ). ૧૭. અપ્રકીર્ણ પ્રસૃત્વ-સુસંબદ્ધ, વિષયાંતરથી રહિત અને અતિવિસ્તાર વિનાનું ૧૮. અસ્વશ્લાઘા નિજતા– સ્વપ્રશંસા અને પરનિંદા
૧. આ નામો શ્રી અભિધાન ચિંતામણીના આધારે અહીં આપ્યા છે. ૩૫ ગુણો ભગવંતના
વચનના છે. ૨. કસમાં આપેલા આ નામો શ્રી સમવાયાંગ સૂત્રની ટીકામાંથી ગ્રહણ કરેલ છે. જ્યાં કૌંસમાં
નામ આપ્યા નથી ત્યાં તે અભિધાનચિંતામણિ જેવા જાણવા.